Институцијата народен правобранител постои повеќе од 20 години. Постои со мандат да ги штити уставните и законски права на сите граѓани, вклучително и Ромите, коишто согласно правната регулатива треба да бидат еднакви пред законите и во начините на остварување на правата.
Овде во оваа институција, во овој орган, водиме статистика за нашите потреби заради можноста на почитување на правата на само изјаснување на граѓаните. Врз основа на добиените податоци при пополнување на приставките за доставување барање за определена заштита пред народниот правобранител, општа констатација е дека од година во година бројот на поплаки поднесени од припадници од ромската заедница се зголемува. Иако, лично сметам дека не ја одразува вистинската бројка на повредени права на граѓани од секојдневието во кое се соочуваат.
Бајрамовска-Мустафа смета дека институцијата Народен правобранител мора многу повеќе да работи на сопствената промоција дури и кај ранливите категории кои се соочуваат со повреда на сопствените права.
Таа вели дека се чувствува нелагодно кога за човековите права на Ромите се зборува само во пресрет на 8 април, светскиот ден на Ромите, додавајќи дека ова треба да се промени бидејќи човековите права на Ромите не се одбележуваат само на 8 април, туку 365 дена во годината.
„Ние немаме посебен Омбудсман за Ромите, меѓутоа имаме посебна област која ги таргетира проблемите на Ромите во областа од заштита од недискриминација и следење на принципот на соодветна и правична застапеност. Постои големо незадоволство од страна на Ромите од грижата која државата им ја обезбедува како корисници на право, социјална заштита и сигурност, права на Ромите од здравствен и полициски аспект, добивање државјанство и изводи од книга на родени итн„, вели Бајрамовска-Мустафа.
Институцијата народен правобранител вложува максимални напори да биде поблиску до Ромите. Во изминатите години, биле организирани конференции за согледување на тоа колку е подобрена состојбата на Ромите во нашата држава, особено во периодот по доста очекуваната и доста критикуваната декада на Ромите 2005-2015, чиј што почеток, особено кај Ромите, беше очекувано дека ситуацијата драстично ќе се промени во однос на многу права, особено во четирите примарни области како што се вработувањето, образованието, здравствената заштита, домувањето и сите други кои попатно се вкрстуваат со овие права. Но состојбата покажала дека не е задоволителна и треба да се направат промени, иако во некои сегменти имало видливи подобрувања, но во целост, мора да се донесат нови промени.
„Искрено, мене воопшто не ми пречи мислењето за помала вредност на Ромот од некој кој што не е Ром. Можам многу лесно да се изборам со такво мислење. Ова е моја лична перцепција, иако не е лесно и едноставно, но упорноста ќе ме држи да му докажам дека оној другиот кој има мислење дека Ромот е помалку вреден од некој друг само затоа што е Ром, е грешка. Ние секојдневно сиве овие 30 години независност па дури и претходно, бевме соочени со таа постојана борба на самодокажување за образованието, при вработувањето, самодокажување за вредноста за тоа колку еден Ром може да придонесе и да го промени мнението на општеството кон ромската заедница.
Многу повеќе ме боли мислењето на оној кој што е твој во оваа држава наречена Македонија за она кој колку вреди. Многу повеќе ме повредува борбата и имитацијата кога зборуваме за политичките моќи за копирање на големите политички партии.“
Во своето завршно излагање, Бајрамовска-Мустафа, сподели дека 12 години по ред прават извештај за следењето на примената на начелото за соодветна и правична застапеност, но никој во Собранието, каде се носат политиките, не го читал. Нејзината порака за 8 април е да се даде можност на квалитетните и стручните кадри да бидат вработени за да го променат и мислењето дека Ромите не вредат, но и самите да придонесат кон промена на заедницата и општеството. Правата ги има на хартија, но проблем е имплементација.
И.Крџиќ
монтажа: Ариан Мехмети
фотографија: Биљана Јордановска