Состојбата со медиумските слободи во Македонија од година во година, станува сè полоша и подраматична. За жал, мошне се малите шанси за подобрување, со оглед на длабоката општествена криза која ја тресе земјата повеќе години, а која, очекувано, се рефлектира и во медиумите и во содржините кои тие ги пласираат во јавноста. Во ваква констелација, би било премногу оптимистички да се очекува медиумите да играат каква било конструктивна улога во јавноста и во политичките процеси во земјава во блиска иднина.
Во изминативе години, ЦИВИЛ – Центар за слобода интензивно ги набљудуваше медиумите, како дел од политичкиот процес во земјава. Состојбите во медиумите и во новинарството, како и известувањето за време на изборните процеси, се детално опишани во извештаите и во публикациите „Слободни избори – услов за кој не се преговара“ и „Избори 2016 -Финален извештај од долгорочниот мониторинг на политичкиот процес и Предвремените парламентарни избори во Република Македонија“.
Освен тоа, во овие извештаи ЦИВИЛ ги изнесе и своите препораки за надминување на и подобрување на очајната состојба со медиумските слободи во Македонија.
Како до подобри, послободни и поодговорни медиуми?
Прво и најважно: без претходно да се подобри политичката состојба, не може да се очекува подобрување на состојбата во медиумите. Медиумите се огледало на општеството, а секое општество добива и власт и медиуми какви што заслужува. Грдата слика на македонското општество мора да се поправа од повеќе аспекти, а за сите нив, клучни зборови се – политичка волја.
Без почеток на независно функционирање на институциите и механизмите на државата – поврзани со медиумите, кои се моментално узурпирани од партиите на власт, без судство што ќе санкционира говор на омраза и јавни повици за линч, насилство и убиства, без доследно и неселективно спроведување на законодавството за клевета и навреда, со земање предвид на практиката на Судот од Стразбур, не се возможни одговорни и транспарентни медиуми.
Без овозможување фер пазарни услови за медиумите, и фер услови за работа за новинарите, без функционирање на „невидливата рака на пазарот“ во Македонија, а не – „долгата рака“ на власта, не се возможни слободни медиуми!
Без почитување на стандардите на професијата и кодексот на етика, нема слободни медиуми! Доколку новинарите сами не си ги решат работите, секогаш ќе оставаат простор некој друг однадвор да им ги решава. Саморегулацијата е еден од столбовите врз кои почива независното новинарство. Таа треба да се прегрне и да се негува, а не да се саботира и да се банализира.
Без вистински независен јавен сервис, кој ќе биде пример – светилник за другите медиуми за стандарди и квалитет, ниту квалитетот на содржините во приватните медиуми, кои сепак, имаат и приватни бизнис-интереси, нема да се промени.
Доколку работите останат вакви какви што се, состојбите нема да се променат во догледно време. Напротив, ќе се влошуваат и ќе се деградираат дополнително, со што ќе се влијае негативно и на шансите на Македонија, воопшто да излезе од оваа општествена криза, која може да има и подалекусежни регионални импликации.
Петрит Сарачини