ЏАБИР ДЕРАЛА
Мајскиот договор, кој предизвика јавна и политичка дебата по парламентарните избори, беше дисквалификуван како неважечки. Критичарите тврдат дека Демократската унија за интеграција (ДУИ) го прекрши договорот веќе со формирањето коалиција со Социјалдемократскиот сојуз на Македонија (СДСМ) во 2017 година, и покрај тоа што СДСМ освои два мандати помалку од нивните ривали. Овој аргумент е погрешен поради неколку причини.
Прво, во 2017 година ВМРО-ДПМНЕ го доби мандатот за формирање влада, но не успеа да ја обезбеди потребната коалиција. Следствено, по законска процедура и покрај опструкциите од тогашниот претседател, мандатот премина во рацете на СДСМ, кој успешно формираше влада со поддршка на ДУИ. Ова покажува еден очигледен факт: СДСМ, а не ДУИ го предводеше формирањето на владата по неуспехот на ВМРО-ДПМНЕ. Тогаш се поставува прашањето: кој всушност го раскинал договорот и како? На ДУИ не ѝ беше дозволено да ја прифати политичката понуда од СДСМ? Оваа ситуација сугерира дека мајскиот договор е или недоречен и има сериозни недостатоци, или открива подлабоки предизвици – манипулација, неразбирање на политичките динамики и ставање на албанските партии во подредена позиција.
Понатаму, самата премиса на мајскиот договор за формирање влада составена од победник кај Македонците и победник кај Албанните е нелогична и (веројатно) понижувачка за сите учесници во процесот. Особено е обесхрабрувачки за граѓанките и граѓаните кои очекуваат владата да им даде приоритет на вредностите и политичките програми што им користат, наместо само да се фокусира на фотелјите на функционерите.
Генерално, како што стојат работите, политичките одлуки за тоа кој и каква влада ќе формира во голема мера се одредуваат според бројките и процентите, а не според политичките идеи, платформи и вредности. Овој нумерички пристап се протега надвор од формирањето влада до повеќето аспекти на државното управување. Речиси сите процеси во државата зависат од односите меѓу етничките заедници. Во исто време, на овој критичен аспект од севкупниот живот на земјата му се пристапува бесчувствително, бирократски и, да бидам сосема директен, како „нужно зло“.
Ова пренагласување на нумеричкото претставување често води до занемарување на суштинските политички прашања. На пример, економските реформи, подобрувањата во здравствената заштита и образовниот напредок често се оставаат настрана. Наместо да се поттикнува силна политичка дебата за овие витални теми, фокусот останува на одржување на деликатна рамнотежа на етничката застапеност, врз основа на партиска припадност, што им остава уште повеќе простор на манипулациите, па и корупцијата. Ова не само што го задушува напредокот, туку поттикнува продолжено и продлабочено чувство на разочарување кај електоратот.
Освен тоа, бирократскиот пристап кон етничките односи овековечува еден бескраен циклус на површни решенија кои не успеваат да ги решат основните прашања. Нијансиран и сензибилен, разумен и стратешки пристап кон овие односи може да доведе до хармонично и интегрирано општество, што, пак, ќе создаде посилна основа за демократско владеење.
На крајот на краиштата, иако политичкото претставување засновано на бројки и проценти е исклучително важно во еден демократски систем, тоа не треба да ги засени основните вредности и политичките идеи кои го поткрепуваат владеењето. За поинклузивна и поефикасна влада, од клучно значење е да се балансира нумеричката застапеност со вистинската посветеност кон политичките платформи и уредување на меѓуетничките односи со неопходниот сензибилитет и меѓусебно почитување.
За жал, тоа не е случај со македонското општество. Сегашната состојба на работите ја нагласува итната потреба за промена во водењето политика во земјата, односно преиспитување на политичкиот систем. Занемарувањето на суштинските политички прашања и површните решенија водат кон продолжени етнички поделби и постојана закана од тензии и дестабилизација. Креаторите на политиката и политичките лидери имаат обврска да дадат приоритет на суштинското владеење пред нумеричката политика за вистински да им служи на најдобрите интереси на луѓето. Но тоа можеби во некоја друга земја или барем друго време. Ако преживееме.
Текстот е личен став на Авторот | ЦИВИЛ МЕДИА
За претходните дози еспресо, КЛИКНЕТЕ ТУКА.
