Платичка, каква-таква, но сигурна. Здравство, какво-такво, но го има. Образование, какво-такво, но децата се згрижени една третина од денот. Црква или џамија за упокојување на душичката, на секој чекор. Кредит се добива полесно, бидејќи банките им даваат предност на тие што се под заштитничкото крило на заробената држава. И телевизор. Што му треба повеќе на човек?
Ги разбирам. Под плаштот на моралноста и дисциплината го гледам благо-телешкото уживкање во страковите трева и по некоја детелинка што крцкаат под забите. Тоа е измешано со чувството на кроткост и послушност, благо треперење од чувството дека се заштитени од нешто или некој што е голем и моќен. И знае сѐ за нив.
Одвреме-навреме, тоа чувство на кроткост и послушност се заменува со чувство на вознесеност од љубовта кон Заштитникот и омразата кон сите што претставуваат опасност за него.
Тоа е разбирливо. Тој, Заштитникот, им го дал или им го дозволил сето тоа што го имаат. И изгледа извесно само додека Тој ја поседува моќта. Прво беше надежта и исчекувањето да се исполнат ветувањата, а потоа задоволството од исполнетото. Колку и да е различно од надежите, колку и да е во мали порции сервирано тоа што се нарекува „исполнето ветување“, задоволеноста со тоа што се има е доволен (логичен) аргумент да се остане на колена и ропски послушно да се нишка со главата.
И страв. Страв да не се изгуби тоа малку што се има. Страв да не се помисли нешто различно, да не се изгледа различно, да не се направи движење со телото кое може да отскокне од вообичаениот ритам на групата. Да не се заборави да се биде што е можно поисполнителен и ревносен. Да не биде протолкувано нешто погрешно, а намерата била само да се пошегува човек. Та слобода има! Сосема доволно. Можеби и повеќе отколку што му треба на човека. Изборот може само да збуни и да го расипе карактерот. Слобода има колку сакаш, надвор од кругот на божјиот храм и од кругот на Партијата, исцртан со невидлива креда.
Таа невидлива креда, како челична бодликава жица е насекаде. На училиште кај што децата може да паднат во немилост на партиските стражари, да добијат укор, намалено поведение или лоши оценки, па и ќотек од другите деца кои подобро го разбираат партискиот катехизис. На лекар, каде што се чека подолго ако не си во милоста на Заштитникот, кој сѐ гледа и сѐ слуша. На работа, до која тешко се дошло, а лесно може да се изгуби. Во банка, која може да го заплени топлиот дом и ги остави на улица. На улица, кај што прекорниот поглед на соседите е како ’рѓосан жилет и пече по вратот, челото и образите.
Зошто да се изгуби нешто што се добило со послушност, а не со способност која, впрочем, се нема? Зошто да се отвори умот и да се впиваат знаења од кои може да заболи главата и да се вознемири душата, кога може да се мирува во млаката сенка на незнаењето? Сѐ што треба да се знае, го има на телевизија. Нема зошто да се мешаат во работата на оној што го дава лебот насушен, па и многу повеќе од тоа. Затоа, ги разбирам кога, полни со гнев, се нафрлуваат кон сите што размислуваат. Уште повеќе гнев и агресија чувствуваат кога некој се осмелува да говори.
Различно! Тоа е смртен непријател на сѐ што имаат. Долги години се заплашувани дека непријателот демне на сите страни. Инаквите сакаат да им ја откраднат земјата, државата. Тие, инаквите, се подготвени да им го запалат домот и да им ги силуваат жените и ќерките. Платениците на мрачните сили демнат над нивните животи и може да им влезат во телевизорот.
Ги разбирам, бидејќи кога мразат, тие имаат чувство дека така го бранат прагот на сопствениот дом и голиот опстанок. Тешко е да се најде работа. Особено кога за таа работа не се бара способност, широчина и слободољубивост, туку послушност и ропско нишкање со главата. Ги разбирам. Сите ги разбирам, иако не можам и не сакам да прифатам.
Само, понекогаш, сакам да знам дали им е барем малку срам од тоа што го претставуваат и од тоа што го прават.
Објавено во печатеното издание на „Слободен печат“ на 4 февруари 2016 г. и во Плусинфо.
