ЏАБИР ДЕРАЛА
Еден од најподмолните аспекти на руската пропаганда е тоа што не се ограничува само на анонимни „трол фарми“, државна телевизија или маргинални екстремистички групи. Во земји како Северна Македонија и пошироко низ Западен Балкан – со Србија како руски прокси во регионот – респектирани интелектуалци, креатори на јавното мислење и универзитетски професори станаа мегафони на проруски наративи. Спакувани во јазик на „реализам“ или „мировни заложби“, овие наративи ја легитимираат агресијата, ја бришат агендата на Украина и ја поткопуваат европската безбедност.
Овој прилог ги разобличува деветте најчести лажни наративи што во овој период ги промовираат интелектуалците на Балканот.
Лажен наратив 1: „Признавањето на Русија како голема сила е чекор кон мир.“
Тврдење: Русија е понижена по падот на Советскиот Сојуз, и само признавање како светска сила ќе донесе стабилност.
Факт: Овој наратив ја прикажува империјалистичката агресија како „повредена гордост“. Во реалноста, Русија не беше понижена од Западот – напротив, ѝ беше понудена интеграција преку институции како Г8, трговија и партнерства. Нејзината изолација е резултат на постојано кршење на меѓународното право. Признавање без одговорност не носи мир, туку само ја наградува агресијата.
Лажен наратив 2: „Проширувањето на НАТО е еднакво на Кубанската ракетна криза.“
Тврдење: Како што САД не би толерирале кинески ракети во Мексико, Русија има право да се спротивстави на проширувањето на НАТО во Источна Европа.
Факт: Ова е класичен „whataboutism“. Членството во НАТО е суверена одлука на независни држави, а не наметната однадвор. За разлика од Куба во 1962, Полска, балтичките држави или Северна Македонија доброволно аплицираа за заштита токму поради заканата од Русија. Изедначувањето на слободен избор со непријателски ракетни бази е извртување на реалноста.
Лажен наратив 3: „Трамп е единствениот лидер способен да донесе мир.“
Тврдење: За разлика од „арогантните“ европски лидери, Трамп и Путин се реалисти кои знаат дека дипломатијата бара компромис.
Факт: Ова го прикажува авторитаризмот како прагматизам, а демократијата како воинственост. Мир не се постигнува со легитимирање на освојување територии и воени злосторства. Претставувањето на Трамп и Путин како единствени разумни гласови ја поткопува улогата на демократските лидери кои инсистираат на правда и меѓународно право.
Лажен наратив 4: „Украина мора да ги прифати руските услови за мир.“
Тврдење: За мир, Украина мора да ги признае руските анексии, да се откаже од НАТО и да се разоружи.
Факт: Ова е директно од сценариото на Кремљ. Тоа ја нормализира идејата дека украинскиот суверенитет може да биде избришан и безбедноста да биде диктирана од Москва. Ниту еден меѓународен закон или демократска вредност не го оправдува тоа. Прифаќањето би охрабрило уште поголема агресија.
Лажен наратив 5: „Силните прават што сакаат, слабите страдаат.“
Тврдење: Цитирајќи го Тукидид, интелектуалците велат дека политиката на моќ е неизбежна и судбината на Украина е запечатена.
Факт: Овој цинизам ја прифаќа голата сила како единствена логика, игнорирајќи ги човековите права и меѓународното право. Тој поглед ги брише принципите на Повелбата на ООН и ЕУ: и малите држави имаат права и суверенитет. Ова е истата логика што доведе до војни и геноцид во 20 век.
Лажен наратив 6: „Зеленски не е легитимен лидер.“
Тврдење: Украинскиот претседател нема легитимитет поради воената состојба и одложените избори.
Факт: Зеленски е избран во 2019 година со 73% од гласовите. Легитимитетот не е спорен – нападот на Русија е причината што избори не може да се одржат. Користењето на последиците од руската агресија за дискредитација на украинската демократија е пропаганден трик.
Лажен наратив 7: „Украинската влада е безнадежно корумпирана.“
Тврдење: Украина е толку корумпирана што нема смисла да се поддржува.
Факт: Корупција постои, но токму тоа ја мотивира Украина да се оддалечи од Москва. Украина спроведува болни реформи среде војна. Обвинувањето за корупција како изговор за агресија е лицемерие, имајќи ја предвид структурната корупција во самата Русија.
Лажен наратив 8: „Украина е закана за Русија.“
Тврдење: Украинскиот национализам и воени капацитети ја загрозуваат Русија.
Факт: Земја со 40 милиони жители која се брани не е закана за нуклеарна сила со 140 милиони и најголема територија во светот. Единствената „закана“ е симболична: слободна и демократска Украина ја руши нарацијата на Путин дома.
Лажен наратив 9: „Русија се брани од НАТО.“
Тврдење: Проширувањето на НАТО ја натера Москва да делува; инвазијата е одбрана.
Факт: НАТО е одбранбен сојуз без историја на напад врз Русија. Членството е доброволно и резултат на страв од Москва. Ако НАТО беше вистинската закана, Русија немаше да напаѓа не-НАТО држави (Грузија, Украина). Претставувањето на агресорот како жртва е суштина на руската пропаганда.
Заклучок
Со пакување на овие наративи во јазикот на „академски“ анализи или историски аналогии, одредени интелектуалци и професори на Балканот ѝ даваат на руската пропаганда опасен изглед на легитимитет. Без разлика дали преку повикување на „реализам“, лажни историски споредби или рециклирани митови за корупцијата во Украина и наводната агресија на НАТО, тие ја зајакнуваат централната порака на Москва: дека суверенитетот на Украина е преговарачки жетон.
Вистината е јасна:
- Зеленски е легитимно и демократски избран лидер.
- Украина се бори против корупцијата дури и среде бомбардирање, додека Русија ја институционализира.
- Украина ја „загрозува“ Русија само со своето постоење како слободна демократија.
- Русија не се брани – таа води освојувачка војна.
Влијанието на академиците не завршува во училниците или колумните. Тоа ја обликува јавната перцепција, го омекнува отпорот кон руската агресија и ги нагризува темелите на европската безбедност. Разобличувањето на овие наративи не е само прашање на исправка на фактите. Тоа значи да се разобличи улогата на елитите кои му позајмуваат кредибилитет на авторитаризмот, и да се потсети јавноста – и локално и меѓународно – дека додворувањето не е реализам. Тоа е соучесништво.
Оваа анализа е подготвена од Џабир Дерала, во соработка со Тимот на ЦИВИЛ за мониторинг на хибридни закани (ЦХТМ), како дел од континуираниот мониторинг на дезинформации и малигно странско влијание во Северна Македонија и Западен Балкан.
