пишува: АЛЕКСАНДАР Н. ПИСАРЕВ
По контроверзниот меморандум, Бугарија пред крајот на минатата година ги информираше членките на ЕУ дека, практично, не го признава македонскиот јазик и нација и македонското малцинство на своја територија, со што практично се блокираше работата на Комисијата за историски и образовни прашања, а рампата за почеток на преговорите за членството на Република Северна Македонија во ЕУ остана спуштена. Она што посебно ја отежнува работата е и негирање на македонскиот идентитет внатре во самата Комисија. Некои бугарски членови порачуваат дека втората страна (македонска) треба да ја прифати „реалноста“ и „историската вистина“ дека – Македонците и македонскиот јазик се со бугарско потекло.
По ова тргна бранот на ширење омраза на двете страни и на македонската и на бугарската. Во Охрид, некои неранимајковци ја уништија спомен плочата на трагично загинатите 15 бугарски туристи во бродската несреќа која се случи 2009 година. На тоа Бугарија остро реагираше, а градоначалникот на Охрид веднаш постави нова спомен плоча.
Односите помеѓу Македонија и Бугарија се под рефлектор. Не само на домашната политичка сцена во Скопје и Софија, туку и пошироко во регионот и Европа и не само Европа, САД и новата администрација на Џозеф Бајден, ако се сумира нивниот поглед на проблемот, може да се смести во една реченица: ,,Доста ја малтретирате Македонија!“.
Премиерот на Македонија, Зоран Заев, даде интервју за бугарската агенција „БГ Нес“, кое и овдешната и тамошната јавност го оценија како обид да се одоброволи Бугарија и да попушти во однос на почетокот на преговорите со ЕУ.
Дали тоа ќе се случи пред или после најавените парламентарни избори во Бугарија во овој момент е тешко да се процени.
На сцена се сега историчари, аналитичари, политичари, новинари и обичните граѓани кои „фрлат клетви“ едни на други преку социјалните мрежи.
Овој мозаик на мислења и идеи ќе го дополниме со неколку интервјуа и изјави добиени специјално за ЦИВИЛ МЕДИА, а некои ќе ги преземеме од регионални и светски трибини и медиуми кои се занимаваат со ова прашање и фрлаат светло на спорните бугарски и македонски ставови.
ПРОБЛЕМИ ПИКНАТИ „ПОД ТЕПИХ“
Петар Колев, Македонец кој живее во Бугарија и е претседател на Граѓанско демократска унија со седиште во Софија, опозициска вонпарламентарна партија, вели дека реално гледа на состојбата и дека сака што побргу да се реши проблемот.
Осврнувајќи се на интервјуто на премиерот Зоран Заев за агенцијата БГ Нес во подолг телефонски разговор на оваа тема, тој вели дека е несфатливо Македонија која од осамостојувањето се определила за членство во НАТО и ЕУ, и првата цел ја остварила во минатата година, сега, после триесет години ги отвора прашањата кои требале да се отворат и да се расчистат веднаш, на почетокот на патот кон евроатланските интеграции.
„Овие прашања со децении се пикани под тепих и нивното отворање сега создава внатрешни проблеми. За мене е несфатливо покрај толку академици, професори историчари, Институт за национална историја, МАНУ… кои што уште во рамките на СФРЈ направиле прекрасни академски кариери, во своите научни трудови, ни тогаш ни сега неги отвориле и детектирале. Ниту еден од нив не собрал храброст да отвори некои историски прашања, вклучително и периодот на Илинден, периодот помеѓу двете светски војни, вклучувајќи ја и Втората светска војна, туку тоа сега му го препуштиле на премерот Заев. Тажно е што сите тие интелектуалци сега се покажаа како многу исплашен дел на македонското општество и дозволија овие теми за кои тие се компетентни да ги отворат политичарите наместо научната јавност и историчарите. И затоа треба на премиерот да му се честита на храброста. Со еден збор, за мене не е нормално политичарите да се бават со историски прашања“ – вели Колев.
„Реакциите на граѓаните во потполност ги разбирам, бидејќи обичниот граѓанин не е должен и не го интересира да оди по архивите, музеите, институтите и да се интересира за историските прашања, тој како даночен обврзник ги плаќа МАНУ, Институт за национална историја, историски факултет, професори, научници… тие земаат плата од неговите даноци и тие се должни да ја вршат таа работа. Затоа не е ништо страшно кога обичниот човек се бунтува, емотивно реагира. Затоа, интервјуто на премиерот Заев може да се оцени како добар дипломатски потег кој заслужува поддршка и почит бидејќи успеа да отвори дебата и да создаде простор за размислување и меѓу оние структури и во Македонија и во Бугарија кои не се на власт“ – заклучува Колев.
ОРБИТА БЕЛГРАД-МОСКВА-ПЕКИНГ
Мозаикот на политички партии кои ќе учествуват на изборите во април во Бугарија е шаренолик, такви се и нивните ставови во однос на таканареченото Македонско прашање.
Колев смета дека во Македонија постојат илузии, кои се резултат на затвореноста кон информации од Бугарија, дека после изборите во Бугарија нешто ќе се промени.
„Јас би сакал да бидам искрен кон македонските граѓани и да ја споделам атмосферата дека во Бугарија, за разлика од Македонија, постои полн консензус по ова прашање од сите политички партии и многу тешко би можело да се случи некаков потег во однос на промена на оваа позиција. Многу е тешко изводливо после изборите Бугарија да ја смени својата позиција кон Македонија“ – оценува Колев.
Тој вели дека, иако изгледа како невозможна мисија, компромис е попрво возможен и реален со оваа политичка гарнитура во Софија отколку ако дојде новата гарнитура на власт олицетворена во Обединетите патриоти и ГЕРБ или Бугарска социјалистичка партија и „шоуменот“ Славе Трифунов, кој има уште порадикални позиции на тема Македонија. Бугарската социјалистичка партија има хипотека од минатото и таа носи тежина, бреме од периодот 1946 -1950 година. Затоа, би било најдобро, проблемот да се реши пред изборите во Бугарија. Бидејќи, кога македонското прашање ќе стане дел од предизборната реторика во кампањата, а таквата реторика сигурно ќе има, и кога некоја политичка партија ќе ги бетонира своите ставови во предизборната реторика, тогаш е тешко, навистина тешко да го смени и да прави компромис кога ќе освои власт.
Заменик-директорката на Европскиот совет за надворешни односи (ECFR), Весела Чернева, смета спротивно и гледа само еден начин да се придвижи спорот меѓу Скопје и Софија, а тоа е да има промена во владејачката коалиција во Бугарија. Во изјавата за бугарскиот весник „Дневник“ таа оценува дека актуелната бугарска влада нема ни желба ни намера да стори нешто до март, така што за решение може да се зборува дури кон средината на 2021 година.
Опозиционерот Славе Трифонов неодамна излезе со предлог кон Македонците кои подоцна ги нарече, Северномакедонци, Македонија да ги признае историските бугарски корени, а тие да ја признаат сегашноста – постоење на македонскиот јазик и нацијата.
„Ова е најдобриот предлог кој може да го добијат“ смета Трифунов, кој нагласува дека ако земјава не се соочи со историските бугарски корени ќе остане надвор од Европската унија.
Според Марко Трошановски од Институтот за демократија, во секој случај треба да се почека да завршат изборите, оти, како што вели, предизборниот период е секогаш проблематичен за барање решенија.
Исходот од изборите е непредвидлив, непредвидливоста се однесува на тоа кои ќе бидат коалиционите партнери. Според досегашните испитувања на јавното мислење најверојатно ќе биде ГЕРБ. Ако Славе Трифунов влезе во владата, тоа значително ќе ја отежни шансата за пронаоѓање на заедничкото решение, бидејќи неговите ставови се идентични со оние на Каракачанов.
Според испитувањата на јавното мислење, ДПС не ја поддржува сегашната позиција на бугарската влада и сметаат дека Бугарија не требаше да го блокира почетокот на преговорите на Македонија со ЕУ, и дека Договорот за пријателство од 2017 година не треба да се изедначува со Договорот од Преспа.
Партијата Демократска Бугарија има поумерен став и се доближува до ДПС со тоа што смета дека не смеат да се потценуваат прашањата од минатото, но не треба да се биде и премногу радикален бидејќи, ако на подолг рок се затворат вратите на ЕУ за Македонија и пошироко за Балканот, би се дал огромен историски бонус на оние сили кои иднината на регионот ја замислуваат во орбитата на Белград, Москва и Пекинг.
Во последните децении на 19 век, Русија и Големите сили се обидуваат да инсталираат свои сфери на влијание на Балкан. Тој процес не е сопрен откако повторно гледаме дека Големите сили започнаа многу интензивно да се занимаваат со Балканот смета професорот Рајмонд Детрез, балканолог, директор на Центарот за југоисточно европски истражувања на Универзитетот Гент, Белгија.
Владимир Владимиров експерт за балкански прашања и координатор за јавни комуникации и јавни работи на партијата „Републиканците за Бугарија“ предупредува дека новата администртација на САД ќе го постави и прашањето за бугарската блокада и вето на приклучувањето на Скопје во ЕУ пред се поради зајакнувањето на источното и Јужното крило на НАТО и ЕУ и ќе има многу „дипломатски разговори“ дали стратешките интереси на регионот треба да бидат заложници на домашните политички игри и дали Красимир Каракачанов ќе успее да влезе во следниот Парламент.
(продолжува)
Сите права се задржани. ЛИНК: Услови за користење, авторски права и заштита на приватноста. Текстот е личен став на Авторот.