„Моментот на совпаѓање на интересите на големите сили да го обезбедат мирот и стабилноста на Балканот, во кој претходно многу инвестираа и да го осигураат нивното присуство во регионот, наспроти моќта на Русија, среќно се совпадна со стратешките интереси на нашата земја да стане членка на НАТО и ЕУ. Како што кажа нашиот стар познаник од 2001, поранешниот генерален секретар на НАТО, Џорџ Робертсон: ‘Ѕвездите се наместија за Македонија’“, изјави професорката д-р Мирјана Малеска, на панел дискусијата „Губење на идентитетот, или…?“, во организација на ЦИВИЛ – Центар за слобода.
„Спорот за името го следам од неговиот формален почеток, кога Македонија се осамостои во 1991, по крвавото распаѓање на југословенската федерација, и побара меѓународно признавање. Веднаш моравме да се соочиме со реалноста на меѓународната политика, дека сојузите се формираат за да ги штитат интересите на своите членки. Таму каде што Грција членуваше, а тоа беа сите големи и значајни меѓународни организации, како Обединетите нации или Европската заедница, вратите за нас беа затворени. Најголем шок за нацијата, во првите години од самостојноста, дојде од Лисабон. Во Декларацијата од јуни 1992, членките на ЕЗ, зафатени со своите проблеми и без многу разбирање и знаење за нас, изразија подготвеност да нѐ признаат доколку во нашето име не е содржан зборот Македонија! Го надминавме овој страотен удар врз национално достоинство, за подоцна, со посредство и подршка на британската дипломатија, да биде изготвен компромисен предлог, Република Македонија (Скопје), кој влезе во собраниска процедура. Не издржавме во процесот до крај ниту ние, ниту Грците и по извесна конфузија во надворешната политика на земјата и разидување на нејзините тогашни создавачи, Македонија беше примена во ОН под привремената референца, FYROM. Бев во Њујорк во тој момент и ми течеа солзи радосниици а од друга страна, ми стоеше грутка во грлото заради неизвесноста: како ќе се одвиваат понатаму билатералните односи меѓу Македонија и Грција, бидејќи грчките националисти жестоко протестираа пред зградата на ОН“, потсети професорката Малеска на првите чекори од борбата за меѓународно признавање на Македонија..
„Во 1995 година, во моментот кога се потпиша Привремената спогодба сѐ уште бев во Њујорк и се израдував кога, за првпат претставниците на Македонија и Грција си подадоа рака. Сите кои се најдовме во тој момент таму и бевме дел од настанот, се фотографиравме заедно со насмеаниот Генерален секретар на ОН…“, рече Малеска.
„Зошто влеговме во конфронтација со Грција поставувајќи ги темелите на нашиот идентитет на, така да речам, туѓа и непријателска територија? Истакнување на симболите, како знамето од Вергина, спомениците на Александар и Филип, именување на улиците, училиштата, автопатот, спортските сали и други објекти според античките кралеви како, Александар, Филип или Аминта II, на пример, за кого немавме поим дека постоел, ниту пак ни беше грижа, е направено со намера да го покаже нашето античко-хелинистичко потекло, а со тоа и нашите претензии врз територијата на Егејска Македонија, што за Грција беше крајно неприфатливо. Зад оваа великомакедонска претенциозна политика, се собраа сите кои имаа лични мотиви да ја подржат….
Кои се последивите на оваа националистичка политика? Сите ги знаеме, горе-долу. Се создаде конфузија околу идентитетот, што значи да се биде Македонец. Општеството се подели на патриоти и предавници. Албанците беа крајно незадоволни од власт која употребуваше кон нив навредувачка реторика и не не им обезбедуваше европска иднина. Од тоа незадоволство се изродија радикални барања и се заостри до раб на конфликт, внатрешната поделба на прозападни сили, кои во име на иднината, се подготвени на компромис за името со Грција и оние кои се борат за status-quo и ја имаат подшката од Русија. Земјата предолго остана надвор од НАТО, доведувајќи ја во прашање својата безбедност, во моменти кога на Балканот сѐ уште има политики кои размислуваат за промена на границите. Стасавме до ситуација да се гледаме и други да гледаат на нас, како на земја без иднина, на раб на конфликт, земја од која сите што можат си заминуваат“, рече Малеска.
„Не ја идеализирам состојбата произлезена од Преспанскиот договор. Кога ќе се отвори расправа за промена на Уставот, секогаш се јавуваат нови оправдани а почесто неоправдани барања, па дури и уцени од внатрешни политички актери или од соседните држави, што може понатаму да ја дестабилизира оваа кревка држава. Сепак, Договорот од Преспа има силни спонзори, САД и ЕУ, така што се надевам, ќе го доведеме до крај процесот на уставни измени, додржувајќи се притоа на нозе. Би било полесно, кога има невреме, да сме обединети, но од опозицијата не доаѓаат сигнали дека е подготвена на соработка. Дебатата со Грците околу прагматичните прашање од Договорот, веројатно ќе биде долга и непријатна, но патот кон нормализирање на односите меѓу двете држави, да не гледаме едни на други како закана, е отворен“, резимираше професорката Малеска.
Изјавата на д-р Малеска е дел од проектот „Губење на идентитетот или…?“ кој ЦИВИЛ – Центар за слобода го спроведува во соработка со Фондацијата „Хајнрих Бел“ од Германија. Ставовите на десетина експерт(к)и и креатор(к)и на јавното мислење за идентитетските и општествено-политичките прашања поврзани со процесот за надминување на македонско-грчкиот спор околу името деновиве ќе бидат објавени на медиумската платформа на ЦИВИЛ.
Досега се објавени ставовите на Љубчо Георгиевски, новинарите Ѕвездан Георгиевски, и Синиша Станковиќ, на професорите д-р Мирјана Најчевска, д-р Катерина Колозова и д-р Сашо Орданоски. Ставовите и анализите за тоа што се добива, а што се губи со Преспанскиот договор ќе бидат објавени и во печатена публикација во декември.
Ангела Петровска
Камера: Атанас Петровски
Монтажа: Ариан Мехмети
Преземање на содржините НЕ Е ДОЗВОЛЕНО, освен со писмена дозвола од ЦИВИЛ. Повредата на авторските права е забранета со закон.
Услови за користење, авторски права и заштита на приватноста