Прелиминарниот извештај за референдумот на Набљудувачката мисија на ОБСЕ во Скопје, ОДИХР и Парламентарното собрание на Советот на Европа (PACE) ги опфаќа сите аспекти на референдумскиот процес, почнувајќи од историски осврт на долгогодишниот спор за името меѓу Македонија и Грција, преку финансирањето на кампањите, медиумското покривање, надлежностите на ДИК и текот на денот на гласање.
Првичните заклучоци во извештајот се во контекст на гласањето на 29 и 30 септември кое поминало регуларно. Административните процедури на избирачките места биле спроведени професионално и транспарентно без поголеми нерегуларности, освен фактот дека дел од набљудувачите не знаеле од која организација се, со претпоставка дека се поврзани со политичките партии. За потсетување, ДИК акредитираше 493 меѓународни и 1.1927 домашни набљудувачи.
Што се однесува до финансирањето на кампањите, забелешките се однесуваат на недефинираната законска рамка за финансирање на референдумската кампања која не содржи ограничувања на трошењето и ѝ недостигаат јасни барања за финансиски извештаи, процедури на ревизија и санкции. Сепак, оценката е дека референдумската кампања поминала мирно со почитување на правото за собир, и слободата на здружување и говор.
Медиумите имаат преодна оценка со оглед дека кампања водеше владејачката гарнитура, немаше кампања „против“, освен движењето за бојкот, чија реторика, како што се вели во извештајот, била потпалувачка. Во ваква ситуација медиумите успеале да дадат широк дијапазон на информации до јавноста во текот на целиот процес.
Политичките партии немаа право да набљудуваат. Таа можност ја имаше Собранието како предлагач, кое не ја искористи и немаше свои набљудувачи.
Добар дел од извештајот е посветен на денот на гласање. Заклучоците се дека поминал регуларно, без поголеми неправилности, добро организиран и администриран, па дури и броењето на гласови било транспарентно.
Можеби најголемите забелешки, како и секогаш, се однесуваат на правните и законодавните норми и непочитувањето на препораките на ОБСЕ и ОДИХР што се однесуваат на Изборниот законик, Избирачкиот список и самата изборна администрација, во овој случај, на Државната изборна комисија. Сепак, ДИК доби и позитивна оценка за кампањата за информирање на гласачите, вклучувајќи и телевизиски и онлајн содржини, од кои голем дел се однесуваа на помладите гласачи во делот на процедурите за денот на гласање, лоцирање на избирачките места и слободата и правото на избор и учество на референдумот, без претензии да повикува на излезност.
Иако се работи за прелиминарен извештај, очекувањата се дека финалниот извештај, освен по должината, не би имал суштински разлики.
И за крај, на денот на референдумот, набљудувачите на ОБСЕ/ОДИХР го оцениле отворањето на избирачките места како добро или многу добро кај 72 од 75 избирачки места. Во 15 случаи набљудувачите забележале дека гласачката кутија не била покажана на набљудувачите пред да се запечати, а во 13 случаи протоколот за отворање на избирачките места не бил проследен пред да започне гласањето.
Биљана Јордановска
фото: архива на ЦИВИЛ
Услови за користење, авторски права и заштита на приватноста
Преземање на содржините под различни услови од наведените НЕ Е ДОЗВОЛЕНО, освен со писмена дозвола од ЦИВИЛ. Повредата на авторските права е забранета со закон.