„Избегнуваме да го користиме терминот лажни вести од две причини. првата е препорака на Европската федерација на новинари која вели дека не може нешто да биде вест, ако е лажно само по себе, вели извршниот директор на ЗНМ, Драган Секуловски на панелот од серијата „Ослободи го умот: За дезинформации и безбедноста“.
„Се навлегува во самата терминологија и се вели дека наместо лажни вести треба да користиме дезинформации, малинформации, погрешни информации. Во исто време, тоа е втората причина, во последните десет години имаме ситуации во кои непопуларни политичари во очите на медиумските работници, го користеле овој термин со цел да дискфалификуваат на јавна сцена критични новинари“, појасни Секуловски.
Како пример за тоа како дезинформациите можат да сменат или да влијаат на исходи како што се изборите, Секуловски потсети на познатиот случајот со тинејџерите од Велес, кои во 2016 година ширеа дезинформации преку пропагандни сајтови за изборите во САД.
„Македонија во 2016 година се прослави, знаете, сите разговараат за фабрики на тролови, групации на лица кои шират ваков тип на погрешни информации, сите се сеќаваме на случајот со Велес. Тоа е многу добра студија на случај, бидејќи, според неколку кредибилни медиуми, меѓу кои и Гардијан, се тврди дека сепак, можеби не решиле кој ќе победи на изборите во Америка, но, секако дека имало влијание, и тоа се тврди врз основа на одредени бројки.
Во последните три месеци во 2016 година, кога практично изборите беа во својата завршница во САД, направена е споредба дека меѓу дваесетте вести што доаѓаат од медиуми од типот на Вашингтон Пост, Њујорк Тајмс, или Ен- Би –Си, имале многу помалку интеракција на социјалните мрежи, во смисла на коментари, допаѓања, споделувања, споредбено со оние дваесет дезинформации, или информации што беа негативно настроени кон противкандидатите.
Што значи дека, за жал, кредибилните, вистинските медиуми и новинари, во овој случај, малку ја изгубија битката, затоа што тие дваесет негативни дезинформации, добар дел доаѓаа од Велес, од Македонија. И, на тој начин, Македонија влезе во глобалната мапа каде што демонстрираше дека има некој талент, меѓутоа малку погрешно искористен“, вели Секуловски.
За тоа кои се, и колкави се капацитетите на нашата држава за справување со дезинформациите, Секуловски посочи на нацрт планот од 2019 година за борба против дезинформациите, и порача дека во некоја следна етапа или ажурирање на тој план, учеството на граѓанскиот сектор е повеќе од потребно.
„Ако ги гледаме формално работите, нашата земја во 2019 година подготви нацрт план за одлучна борба против дезинформациите. Тој план беше поделен на два дела, во првиот дел беа мерки кои се претежно задолжителни за самите институции, на нивото како да комуницираат меѓу себе, како да имаат посигурен пристап на комуницирање, и притоа да не станат ранливи кон одредени дезинформации.
Вториот дел беа проактивни мерки, во коишто имаше одредени активности кои задираа во доменот на работата, делумно и кон новинарите.
Дел од граѓанскиот сектор можеби и не беше премногу среќен со промоцијата на овој документ, од причина што не беше вклучен, затоа, би рекол дека тоа е научена лекција. Кога овој документ ќе биде ажуриран, или кога ќе се подготвува нова, потенцијална стратегија или план како ние како општество да се избориме со овој тип не негативни последици во овој контекст, од исклучителна важност е да се вклучат и чинителите коишто работат на оваа проблематика со години.“, посочува Секуловски.
Како одговор на прашањето кои ентитети би ги одвоиле во македонскиот јавен простор како ширачи или креатори на дезинформации, Секуловски, без двоумење ги посочи најголемиот дел од политичките партии.
„Доволно е да ги видите изборните програми, тоа што го ветуваат за избори и по една година да ги споредите со резултатите и да сфатите колку биле нереални тие ветувања, на граница со лаги. Се надевам дека граѓаните ќе бидат поштедени од агресивни реторики, од настапи на кандидатите кои што можеби ќе подгреваат непотребна тензија. Сметам дека Македонија тоа треба да го остави во минатото“, вели Секуловски.
Политичарите да внимаваат на реториката во текот на предизборните кампањи, бидејќи публиката, односно нивните приврзаници го следат нивното однесување, и следствено, така и се однесуваат, било да е позитивно или негативно, вели Секуловски.
„Годинава имаме избори, и се надевам дека граѓаните ќе бидат поштедени од агресивните реторики и од настапи од кандидатите коишто можеби ќе подгреваат непотребна тензија. Сметам дека Македонија тоа треба да го остави во минатото, веќе верувам дека сме еволуирале во малку посериозно општество.
Треба да се земе предвид дека самите политичари, лидери на политички партии, кога имаат пристоен однос кон публиката, кога имаат добар наратив, кога користат литературен јазик, без разлика дали е тоа македонски, албански или некој трет, на тој начин ги мотивираат и своите следбеници, приврзаници на политичките партии, да го следат тоа добро однесување.
Ако го имаме обратниот ефект, тогаш прашање на време е, кога некои следбеници на тие партии што се долу, сакајќи да се истакнат, може да направат нешто за што потоа ќе зажалат. Затоа, сите што имаме пристап до јавноста, преку нашиот говор, треба да бидеме одговорни прво пред себе, второ, пред сите останати на кои што се обраќаме, порачува Секуловски.
Д. Тахири
Камера, монтажа и фотографија: Ариан Мехмети
Панелот е дел од проектот „Ослободи го умот“, кој ЦИВИЛ го спроведува во соработка со Амбасадата на САД.
Овој проект е поддржан од Амбасадата на САД. Мислењата, откритијата и заклучоците или препораките изнесени овде се на имплементаторите/ авторите, и не ги одразуваат оние на Владата на САД.
