Златко Ориѓански, директор на Културно-информативниот центар на Северна Македонија, кој беше отворен во Тирана пред десет месеци, во ексклузивно интервју за Argumentum.al, со читателите го сподели сосвојот заклучок дека луѓето од Северна Македонија и Албанија воопшто не се познаваат; не ја знаат историјата, културата и поврзаноста на двете земји.
„Имам впечаток дека не го познаваме менталитетот, начинот на живот, па дури ни климата, храната и музиката“, рече композиторот Ориѓански на почетокот на интервјуто, откривајќи дека дел од неговата задача е конкретно да ги разбие предрасудите и сликите создадени во минатото. .
Зборувајќи за неговата професионална позадина, г. Ориѓански рече дека е композитор и дека има издадено девет албуми во изминатите 40 години и дека напишал музика за повеќе од 50 театарски претстави.
Во коментар за неговиот впечаток за Албанија, тој рече дека таа е фантастична земја со фантастични луѓе. „Тирана за мене стана големата љубов во која се заљубив; со своите гостопримливи и убави луѓе, со улиците полни со живот, историја и цвеќиња. Кога сум надвор од Албанија и на враќање, секогаш му велам на мојот возач: „Ајде, да возиме побрзо, сакам да се вратам дома“.
Тој нагласи дека Центарот, кој беше отворен на 10.06.2021 година, има организирано одредени активности и очекувањата се заедно да направиме многу работи. „Прво, треба да се ослободиме од старите југословенско-албански слики, тие мерки денес не важат и никој не се занимава со нив“, рече директорот на Центарот.
Ориѓански ја испрати следнава порака до двете нации: „Мојата порака до двете нации е да се свртиме кон тоа каков е животот, денес, сега и овде. Сите сме смртници. Да оставиме нешто добро, убаво и возвишено зад себе!“
Во продолжение следува целосно интервју кое го водеше новинарката Марјана Дода:
Дода: Г. Ориѓански, Културно-информативниот центар на Република Северна Македонија беше отворен во Република Албанија пред само неколку месеци, по потпишаниот договор меѓу двете влади на двете земји. Која е нејзината мисија? Што значи ова за двете земји кои понекогаш се блиску и далеку една од друга?
Ориѓански: Веќе десет месеци живеам во Тирана и мојот заклучок е дека воопшто не се познаваме; не ја знаеме историјата, културата и поврзаноста на двете земји. Имам впечаток дека не го знаеме менталитетот, нивниот начин на живот, па дури и климата, храната и музиката. Една од моите задачи овде е конкретно да ги рушам предрасудите и сликите создадени во минатото. Факт е дека сме многу далеку еден од друг. Македонците и Албанците од Македонија создадоа некаков заеднички менталитет, кој е тотално различен од албанскиот менталитет и живот овде, но денес е 21 век, работите ќе се откријат до крај и ќе се случи нашето запознавање и соработка.
Тирана е неверојатно убав град, отворен и широк. Градоначалникот на Тирана, г. Ерион Велиај е граѓанин на светот, нашетан и образуван, полн со нови идеи. Активен е секој ден, канцеларијата му е како да влегувате во бајка од Милано. Тој вози велосипед наместо да вози кола (патем не знам да возам кола, возам велосипед) и ја знае целата светска музика. Се сретнавме само двапати, но тој ми остави впечаток дека се знаеме од средно училиште. Хаха.
Дода: Вие сте првиот директор на Културно-информативниот центар во Тирана, познат музичар во Северна Македонија. Дали би биле толку љубезни да кажете нешто повеќе за себе во ова прво претставување пред албанските читатели? Кој е Златко Ориѓански?
Ориѓански: Јас сум композитор, имам издадено девет албуми во изминатите 40 години, напишав музика за повеќе од 50 театарски претстави додека работев со режисери како Унковски, Милчин и многу други. Бев дел од групата „Анастасија“, каде што ја напишавме музиката за филмот „Пред дождот“, добитник на „Златен лав“ во Венеција, како и номиниран за Оскар на режисерот Милчо Манчевски.
Потоа свирев на стотици концерти низ европските градови и фестивали, напишав музика за неколку значајни рекламни кампањи за мојата земја, составив дваесет песни за неколку познати имиња од македонската естрада, една балетска музика и издадов два албума под име Лола В. Штајн така и така натаму.
Дода: Веќе некое време сте во Албанија. Какви се вашите впечатоци и што најмногу ве импресионира во оваа соседна земја?
Ориѓански: Тоа е фантастична земја со фантастични луѓе. Исто како што Куба беше големата љубов на Хемингвеј, островот Хидра за Леонард Коен, Париз за Кадаре, така и Тирана за мене стана голема љубов во која се заљубив; со своите гостопримливи и убави луѓе, со улиците полни со живот, историја и цвеќиња. Кога сум надвор од Албанија и на враќање, секогаш му велам на мојот возач, ајде, да возиме побрзо, сакам да се вратам дома.
Дода: Кои се дел од активностите што овој центар ги организира досега и дали има календар на културни настани за наредните месеци? Дали се планирани заеднички културни активности меѓу двете земји?
Ориѓански: Во овие десет месеци успеав да најдам стан за живеење и место за работа. Центарот беше отворен на 10 јуни 2021 година, а подоцна направив и неколку настани. Овде настапи женскиот квартет „Тринити стрингс“, кој се претстави со класична и танго музика, благодарение на Едит Пула, директорка на Центарот Реа и градоначалникот Ерион Велиај. Пред еден месец, овде во Тирана, џез-бендот „Чупа“ од Скопје настапи на фестивалот „Џез во Албанија“.
Дода: Колку граѓаните Албанци се заинтересирани да се запознаат со Северна Македонија и нејзината култура?
Ориѓански: Ние сме две европски земји. Денешната младина има многу помалку граници меѓу себе, луѓето ги минуваат границите со лични карти, ослободени од историски товари и сакаат да се дружат и да соработуваат. Не постои култура во светот која не е измешана со друга, нема народи и луѓе кои не се комплекс од различни влијанија, со што се мешаат со други народи.
Дода: Дали можеме да кажеме дека овој центар ќе биде културен мост што ќе ги зближи Албанците и Македонците?
Ориѓански: Тоа е точно. Патем, многу векови живееме во една заедничка држава, Отоманската империја, Византиската империја. Албанија е место кое никогаш не спие. Денес има пет или повеќе светски пејачи, неверојатно жива музичка сцена, нова литература, сликарство итн. Луѓето се љубопитни како деца, полни со страст да направат нешто ново, добро и убаво. Заедно можеме да направиме многу работи. Прво, треба да се ослободиме од старите југословенско-албански слики, тие мерки денес не важат и никој не се занимава со нив. Ако навлезете подлабоко во традиционалната албанска музика, ќе видите дека во тој дел го зборуваме токму истиот јазик; нашите свадби имаат сличен вкус, заговор и расплет, делиме две езера, ние сме всушност две земји, мост помеѓу она што е источниот и западниот свет. Нашата предност е што ги содржиме и двете; ја имаме европската култура, како и сета мистичност и тајни на Истокот во нас…
Дода: Како заклучок, господине, која е вашата порака до граѓаните на нашите две земји, Албанија и Северна Македонија?
Ориѓански: Отвореност и ослободување од стравот дека некој нешто ќе ни земе. Прилично е интересно што луѓето овде имаат многу позитивен став кон нашата земја, воопшто не не гледаат како непријатели, ниту пак некој го користи нашето сегашно уставно име Северна Македонија. Ова е Медитеранот; времето и животот течат и се сфаќаат на сосема поинаков начин. Овде, веројатно поради климата и морето, луѓето поголемиот дел од денот го поминуваат надвор. Никој не зборува за големи политички теми, повеќето од нив се прашуваат дали ќе успеат да продадат риба, мандарини и маслиново масло за тој ден. Мојата порака до двете нации е да се свртиме кон тоа каков е животот, денес, сега и овде. Сите сме смртници, да оставиме нешто добро, убаво и возвишено зад себе!
Превод Д.М.