По осамостојувањето на Македонија започна една иста приказна која трае, еве, нешто повеќе од 26 години. Тогаш започнаа да ми кажуваат дека јас треба да градам соживот со луѓето од други националности и вери. Во прв ред, се истакнуваше соживотот со Албанците.
Тоа малку повеќе ме зачуди. Зошто? Затоа што тоа значеше дека јас требаше да почнам да градам нешто што веќе ми беше изградено. Јас веќе имав соживот со, како што милуваат да речат нашите т.н. политичари, со другите. Ми беше чудно. Зошто е потребно ова кога знам дека не сум го срушил? Зошто нов, од почеток?
Ајде вака, малку хронолошки, да почнам уште од моето детство во, за многумина омразената, а за мене не-без-маани, но функционалната, Југославија. Живеев кај „Југодрво“ до 7 години возраст. Тој дел од детството ми е најубав, затоа што тогаш 24 саати бев со другар ми Орле. Намерно не објаснувам што е Орле, а што јас, затоа што тој за мене е само Орле. Така бевме сите тогаш. Комшии први, па и другари први. Ние двајцата по цели денови се дружевме. Го обожавав нивното фиќо, зелено, ако добро памтам, уживав кога одев кај нив на гости, а оризот… не можам никогаш да го заборавам.
Патиштата животни нѐ разделија, но ова дружење ми остана врежано засекогаш.
Памтам како со моите одевме на Бајрам кај еден чичко Тефик, колега на татко ми. Негде во Шутка живееше, имаше и дете колку мене, играње и смеење.
Во Железара имаше еден Ерол, прекрасен другар со кого судбината нѐ спои во војничките денови.
Денис, Тефик, Ерол, Орле… Имиња на луѓе кои се… луѓе.
И затоа не ми беше јасно – што јас треба да градам? Да му речам на Орле “од денес јас и ти треба да живееме” или кога кон крајот на 90-те повторно се видов со Ерол “Ерол, дај да бидеме другари од сега па натаму”?
Уште еден пример од поново време. Кога требаше да се роди вториот во семејството, на прашањето, како да се вика, големиот рече, како од пушка: Артан.
Каде се тука Гзим и Мунип, Севим, Арбен, Исмаил и Рејхан, Неџат и Туран, Милош и Немања?
Што сакам да кажам? Не ми е целта да се самодокажувам како живеам со “другите” кои се исти како мене. Луѓе. Сакам да кажам дека нас некој 26 години ни наметнува чувство на македо-супериорност во однос на останатите народи, нации, ни наметнува чувство дека ние не можеме едни со други, дека “спротивставените” дали Македонци, дали Албанци и Срби не можат едни со други да живеат. Животот ни помина во некакво докажување.
колку сме Македонци
колку сме вистински Македонци
колку сме патриоти и предавници
колку се кој не мисли ко нас метак у чело
колку имаме соживот со Албанците
колку се сакаме меѓусебно
колку треба да се мразиме меѓусебно
колку сме ние супериорни и исконски, а сите други инфериорни
колку треба ние да ги уживаме сите права, а другите… па кој им е крив што сме супериорни
колку за сѐ сме во право, а криви ни се Грците, Бугарите, Србите, Албанците и сите други во блиска околина
колку нѐ мразат сите пошто сме најдобри и први во свет а другите дошле после нас
А никогаш не се докажавме како луѓе со чувства, емоции и разбирање, како луѓе кои во 21. век треба да имаат многу понапредна свест од оваа што ја имаме. Ние се објаснуваме 26-7 години, а никогаш не сме се погледнале во огледало да видиме дали дел од проблемот е во нас.
Не сакам на 85 години да го пишувам истово. Мора да се смениме, инаку и тогаш ќе слушам “абе океј се некои, ама Албанец бе?! Боље у Занзибар да живеев”.
Доста со ова. Крај. Сменете тема. Светот отиде напред. Животот уште побрзо минува. А ние 30, 40 или наредни 100 години треба да “градиме” добри меѓучовечки односи.
Тие односи ги имавме, ама некому не му одговараше да продолжат. Ние, наместо да се спротивставиме на нивната злоба и цел и да отидеме со надградена свест во 21. век, ние се уназадивме векови и векови. Уште поголем проблем е што немаме ни некои сериозни намери да се вратиме на вистинскиот колосек.
Денес имаме многу опортунисти за двојазичноста. Но, најсмешни се токму најгласните. Оние кои и го донесоа Законот за двојазичност кој и си функционира. Оние кои имаат со години бугарски пасоши, големите Патриоти, оние кои името не го даваат – од далечина, а ако треба и 10 долара че дадат за мајка Македонија. Кај мене на работа долги години е двојазично, државна институција, впрочем како и на многу места. И никогаш, ама баш никогаш никој немал никаков проблем со тоа.
Ме плашат дека ќе мора да учам албански. Јас искрено би учел и свахили и банту. Познавање на туѓ јазик за мене е само богатство. Ќар, добивка. Иако, за да се разбирам со колегите и познаниците Албанци, Турци, Власи, Роми мене не ми треба јазикот. Насмевките, очите сѐ кажуваат. Прегратките уште повеќе. Заедничките прослави, свадби, заедничките караници и несогласувања, кои најчесто завршуваат со заедничко кафе, кажуваат дека, сепак, се разбираме.
Затоа прекинете со сеење страв и мразење на тие што не се ко нас. Доста им ги полните главите со лаги. Прекинете да ги труете малите и младите со омраза кон сѐ што не е македонско. Сите сме луѓе со по еден живот, да не го трошиме залудно. Да не го пропуштиме возот “Човечност” на кој веќе подолго време висиме како над карпа.
Да не должам, овде ставам точка на оваа тема. Кој сака, нека се докажува и понатаму. Јас имам еден живот. Премногу години залудно поминале. А оние 11 со криминалците се врв на нашето разнебитување, двоење и уништување. Доволно нѐ уништија, да не се досамоуништиме.
Сакам во А класа да се возам, а не да висам. Сите го заслужуваме тоа.
Да го одработиме како што треба.
Илустрација: Маја Милошевиќ