ЏАБИР ДЕРАЛА
Извештаите, толкувањата и коментарите околу „малата војна“ во Бањска, Звечани, на експлозивниот север во Косово на 24 септември, се движат со брзина на светлината меѓу фактите и фантастичното. Без оглед на тоа какви заклучоци ќе извлечат политичарите и „публиката во арената“ – овој безбедносен инцидент е силен удар врз кревката балканска стабилност, дури и да остане само еден изолиран случај. За жал, ништо не упатува на тоа дека ќе остане само на тоа.
Како и секогаш во вакви околности, прашањата се бројни, а само мал дел, а често ниту едно од нив не можат да бидат одговорени целосно и со сигурност.
Дали се работи за „одмазда“ на ексдиректорот на српската БИА, Александар Вулин, кој неодамна се најде на црната листа на САД? Со знаење, одобрување и поткрепа на Белград (и Москва)?
Тоа секако може да води и до прашањата дали за овој напад на косовските полициски сили е директно одговорен Белград, кој само во 2023 година ќе потроши 1,4 милијарди евра на одбраната и со тоа останува регионална воена суперсила.
Во густиот „сообраќај“ од изјави и анализи за најновиот и досега најголем безбедносен инцидент во Косово може да се очекуваат оценки дека се работи за директен хибриден напад, диригиран од Кремљ, преку српските служби и вооружени парамилитарци (или терористи, како сакате), а со цел да се одвлече европското внимание од Украина.
Некои медиуми во Косово веќе објавија дека се работи за напад од силите на сега полурастурената платеничка формација „Вагнер“.
Ќе прочитаме и оценки дека се работи за рано, односно успешно откривање на операција за безбедносна дестабилизација на Косово и на регионот.
Во сите варијанти и подваријанти на анализите, но и дезинформациите, јасно е дека овој настан е само првиот поголем безбедносен предизвик. И тоа, не само во Косово, туку и во регионот на Западен Балкан, кој останува експлозивно безбедносно и политичко жариште на тлото на Европа.
Дали политичарите ќе решат да го инструментализираат овој настан за свои и/или „повисоки“ (попрофитабилни) цели, а медиумите и нивната публика ќе реши да ги бара фактите или ќе ѝ подлегне на пропагандата, се прашања кои не е ни така тешко да се одговорат.
Во вакви мигови, најважно е да се размислува и дејствува со ладна глава. Како и повеќето, ако не и сите, прашања на Балканот, овие настани предизвикуваат поларизација и многу емоции, а доминира стравот, несигурноста и – гневот. Голите факти никогаш не се доволни за да се објасни контекстот на настаните, нивните причини и последици. Насилствата за кои говориме веднаш предизвикаа лавини од меѓусебни обвинувања, дискредитации и говор на омраза во македонскиот медиумски и интернет простор. Старите митови и дезинформации добија ново руво, а навивачкиот тон се засили.
Што е потребно да се стори во ваква ситуација? Што е неопходно да се запомни, среде извонредно густиот „сообраќај“ на дезинформации и пропаганда, далеку поинтензивен од гласовите на разумот и професионалното известување.
Треба секој да се обиде да го сочува разумот и да му даде предност пред емоциите. Мора да се сфати тежината на зборовите и одговорноста за креирање и ширење невистини и дезинформации.
Факт е дека мирот во Косово е предуслов за мир во целиот регион. Затоа секој што се впушта во каква и да е активност во јавниот простор, па нека е тоа и обичен коментар или реакција на социјалните мрежи, може да придонесе кон влошување или подобрување на ситуацијата. За одговорните во институциите, политиката, медиумите и граѓанското општество и да не говориме.
Дезинформациите не се добредојдени. Дијалогот и вкрстувањето на аргументите, презентирањето на разумните ставови и сознанија, па нека се и различни, може да придонесе кон разјаснување и смирување на ситуацијата. Интерес на граѓанките и граѓаните од сите заедници е да се сочува мирот и проблемите да се решаваат низ дијалог, макар и остар, а не со оружје. Вака напишано, изгледа многу полесно отколку што е. Но што е лесно во денешно време, кога на помалку од 1.000 километри воздушна линија Украина води крвава војна за ослободување од руската агресорска чизма?
Балканот не смее да си дозволи да стане второ европско жариште, како што тоа го сакаат некои балкански политичари, а секако и Кремљ.
Нашата земја има и кредибилитет, и позиција – да биде креатор на мирот и да нуди решенија за мирно и ненасилно надминување на конфликтите, пишува во соопштението на ЦИВИЛ, неколку часа по почетокот на оружените престрелки во Косово. Но тоа ќе биде можно само ако институциите и политичарите добијат поддршка од пошироката јавност.
Затоа, освен политичарите, одговорност имаат и медиумите и граѓанското општество. Тие имаат обврска да спречат понатамошна поларизација. Се разбира, тоа може да се постигне само со вистинито и точно информирање на јавноста, фактите да се проверуваат со релевантни извори и да се избегнува сензационализам во известувањето.
Текстот е личен став на Авторот.
