И изборот на Велес како локација на која вчера се одржа форумот за јавни политики „Справување со дезинформациите – Комбиниран пристап на властите, граѓаните, граѓанското општество и медиуми за долгорочни решенија“ не беше случаен.
Според министерот без ресор, Роберт Поповски, токму градот Велес станал светски синоним за ширење на лажните вести, и дека идејата е токму оттаму да се испрати заедничка порака за тоа дека Велес и Македонија тргнуваат по нов пат и тежнеат да бидат лидери во борбата против лажните вести.
„Експлозијата на лажни вести е сериозен предизвик на светско ниво. Тие во себе речиси секогаш носат порака на национализам, поделби, конфликти, тешки чувства и омраза. Преку намерно извртување и манупулирање со симболи, се поттикнуваат скриени стравови кај граѓаните. Тоа мора да го спречиме“, истакна Поповски.
Тој додаде дека феноменот на лажните вести не е нешто ново што се случува во актуелниот период, туку постои со години наназад, повикувајќи се на штетите и опасностите кои можат да се предизвикаат со ширење на лажни вести и пропаганда, како и дека тие невистини често поттикнуваат вистинско, брутално насилство и агресивно однесување.
На форумот се обрати и градоначалникот на Општина Велес, Аце Коцевски, кој изјави дека жали за тоа што Велес остана запаметен како град-фабрика на лажни вести, и покрај значајното место кое градот го зазема во културната и просветната историја и традиција на Македонија.
„Во изминатиот период поминаа многу од светските медиуми, кои ни потврија дека оваа непријатна тема е се уште во фокусот на светот. За разлика од одредени политичари кои ги оправдуваа вестите, сметам дека нивната појава е поради појавата на економскиот колапс во Велес“, изјави Коцевски.
Градоначалникот додаде дека Општина Велес ќе соработува со младите, преку отворање на младински креативен центар, каде ќе можат да развиваат вештини како иновации, европски проекти, уметност и култура, а не со ширење лажи вести.
„Фактичката ситуација на терен ми потврди дека како локална самоуправа, имаме голем предизвик да се избориме не само со малигната популација на лажните вести, особено кај помладата популација, туку и со поддршка на државата, да воспоставиме функционален систем на превенција, за да не ни се повтори оваа лоша слика која ја виде светот“, додаде Коцевски.
Директорот на канцеларијата на УСАИД, Едвард Гонзалес, на форумот изјави дека овој настан е важен и навремен, имајќи ја предвид актуелната тема за дезинформирање, која многу брзо еволуира.
„Граѓаните треба да развијат практика на следење на вести од различни извори и да бидат критични кон информациите кои ги конзумираат. Од друга страна, Владата треба да ја почитува улогата на независните медиуми, да промовира транспарентност и отчетност во владеењето, како и да овозможи здрава средина која овозможува овој сектор да си ја одигра својата улога“, рече Гонзалес.
Модераторот на вториот дел од дискусијата, Жарко Трајановски, додаде дека зборот пропаганда во минатото не бил со цел да се создаде негативна конотација, дека не е негативен, туку баш напротив, позитивен, но со текот на времето тој збор добил негативно значење. Според него, посоодветен збор е дезинформација, бидејќи зборуваме за црна пропаганда, која има свои специфики во последните децении, и со дигиталната технологија имаме цел нов концепт на дезинформации.
Ѓунер Исмаил, направи една споредба со времето кога тој ја презел улогата на портпарол на Владата, и додаде дека денеска има наплив од сајтови, веб страници и блогови, а тогаш Македонија располагала со еден јавен сервис – МРТ, располагала и со Нова Македонија која продуцирала неколку дневни весници и мрежа со 29 локални станици.
„Информациите се важни за тоа граѓаните да бидат некаков активен чинител во општеството и кога некој политичар рамислува така, тој размислува за граѓанинот како гласач, а не како некој кој ќе биде активен во создавање на политиките во општеството“ додаде Исмаил.
Биљана Петковска, директорката на Македонскиот институт за медиуми, ја изрази потребата од истакнување на фактот дека лажните вести се дел од поширокиот дел од дезинформирање, и дека сите истражувања покажуваат дека луѓето најмногу веруваат во допрен глас.
„Црната пропаганда е нешто што не е ново, она што е ново се новите форми на дистрибуцијата, имаме друг тип на публика, онлајн публика. Лажните вести се како бактерија. Бактеријата се размножува ако има плодна почва. Има премногу портали кои се копи-пејст медиуми и така дезинформацијата се шири. Премолчена информација е најголема дезинформација“, додаде Петковска.
Илија Димовски, пратеник на ВМРО-ДПМНЕ во Собранието на Македонија, истакна дека концентрираноста која општеството ја има кон дезинформациите всушност, им помага на дезинформациите, и дека секоја концентрираност може делумно да го промени, но не и да го реши проблемот во целост.
„Одговорот е преку саморегулација, и тоа ќе биде здраво општество. Доколку новинарите не се изборат за чистота, тогаш и тие ги прифаќаат сегментите, дека новинар е тој што и за 100 евра пишува што сака. Малиот пазар и слабата економија се причина за сето ова. Ценам дека државата треба да најде начин, не по пример на она претходно, да најде начин да даде финансиска поддршка и да биде поттик за професионалност“, додаде Димовски.
Флакрон Беџети, портпарол на Алијансата на Албанците, како пример за лажни вести го зема и примерот со Законот за јазиците, каде што истакна дека на многу портали се појавија различни информации околу тој закон, како и дека Македонците треба да се плашат од истиот. Според него, политичките партии, заедно со Владата и граѓанските организации, можат да направат многу повеќе напори за подобрување на овие проблеми во општеството.
Ангела Петровска
фотографија: Ванчо Џамбаски