Во вториот дел од анализата „Груевски: Историја на еден анти – Албанец“, новинарот, медиумски истражувач и активист за човекови права, Петрит Сарачини, го опфаќа периодот на мамутската серија со мотиви на љубов и омраза меѓу партнерите ВМРО-ДПМНЕ и ДУИ, од 2004 до 2011: коалицирањето на ВМРО-ДПМНЕ со ДПА и ДУИ, донесувањето на законот за територијална поделба, крвавите парлемнтарни избори од 2008, процесот на антиквизација и „Скопје 2014“, спорната Енциклопедија и изборот на Иванов за претседател на државата, инцидентот на скопското Кале…
Најпрво, ни треба еден вовед и контекст. Груевски, од личност која се сметаше за политички неизделкана и во сенката на својот политички патрон, поранешниот премиер и лидер на ВМРО-ДПМНЕ, Љубчо Георгиевски, го започна подемот во рејтинзи и во политичкото соѕвездие на Македонија во 2004 година, како новодојден лидер на најголемата опозициска партија, токму со прашањето за законот за територијална организација, којшто овозможи малку поповолна позиција за Албанците, во однос на општините и локалната власт.
ВМРО-ДПМНЕ, тогаш, го нападна законот донесен од власта на СДСМ и на ДУИ, како концесија за Албанците што води кон федерализација и поделба на државата (ви звучи познато?). Таа година, опозицијата официјално започна иницијатива за референдум за да се спречи законот. Референдумот, во кој доминираше на антиалбанска реторика, не успеа, бидејќи СДСМ и ДУИ (и Албанците, воопшто) го бојкотираа референдумот. Сепак, Груевски и опозициската ВМРО-ДПМНЕ освоија над 500.000 гласови, што ја покажа јасно траекторијата на идниот победник – на парламентарните избори, две години подоцна.
Но, Груевски не запре тука. Тој, пред изборите во 2006-та, често повторуваше јавно дека ќе стави „мораториум на меѓуетничките прашања”, дека Рамковниот договор е затворено прашање, дека ќе се фокусира на економијата…, а најмногу повторуваше дека „нема да прави влада со терористи”. По изборите во 2006 година, на кои победи со мала разлика, Груевски ги реализираше своите цели. И покрај фактот дека ДУИ повторно освои најголем дел од албанските гласови, тој за заедничко владеење го избра својот стар партнер, ДПА на Мендух Тачи.
Следните две години, поминаа со малку економија, а повеќе со блокади и парламентарен бојкот на ДУИ. Во ноември 2007 година, специјалните единици на македонската полиција влегоа со тешко вооружување во селото Бродец, тетовско, каде се судрија со група вооружени етнички Албанци, што резултираше со осум загинати Албанци, десетици уапсени, но и со стотици жители кои беа претресувани, тепани и малтретирани во различни форми.
„Фокусираниот економист” Груевски, во меѓувреме, по сè изгледа, го промени својот фокус. Преименувањето на аеродромот, стадионот и автопатот со имињата на Александар Велики и Филип II, ѝ дадоа на Грција изговор да го претстави тоа на меѓународната сцена како провокација, како територијална претензија и кражба на историјата. Ова подоцна резултираше со грчкото вето за членството на Македонија во НАТО на Самитот во Букурешт во 2008 година, со што, Груевски за еден подолг временски период го „закочи” речиси едногласниот стремеж на Албанците во Македонија за интеграција кон Запад и во евроатлантските структури.
Истата година, Груевски го искористи општонародното разочарување кај Македонците од ветото, и со брзи (се разбира) предвремени парламентарни избори, со помош на ДУИ, со кои претходно го направи Мајскиот договор, а кој не го испочитува никогаш до крај, ги декласираше опозициските социјалдемократи, кои беа претставени како „предавници” кои „сакаат да го продадат името”. ДУИ, која сега ги поставува како услов разговорите за името и интеграциите, тогаш сметаше дека ова е „работа на Македонците“.
Изборите од 2008 година беа меѓу најцрните во историјата на Македонија, со мртви и ранети, пукање, насилство – во избирачките места кај Албанците… И покрај логистичка поддршка од Груевски за неговиот партнер ДПА, ДУИ повторно го освои поголемиот дел од албанските гласови и на тој начин се исцрта јасно и патот за новата коалиција, ВМРО-ДУИ. По две изгубени години, залудно.
ВМРО-ДУИ: Вљубување, Дел 1 (2008-2011)
Со новата власт на ВМРО-ДУИ, со ставање на два „екстрема“ во една вреќа и една запрега, на оние кои се гледаа преку нишани за време на конфликтот во 2001 година (а и потоа), се постигна политичка стабилност. Барем така им изгледаше на странците. Но, набргу потоа, „комитите и командантите” сфатија дека може и да „соработуваат”. Често користејќи ги етничките прашања за политички цели или за одвраќање на вниманието од актуелните проблеми, од корупцијата и криминалот.
Во меѓувреме, Груевски не престана да им прави „добрини” на Албанците, сè во функција на неговата политичка стратегија.
Во 2008 година, власта подготви т.н. закон „за трето дете”, што предвидува финансиска помош за семејствата кои имаат трето дете, но само во општините каде што има проблеми со природниот прираст, што автоматски ги исклучуваше општините каде што живеат мнозинство Албанци! Беше потребно да се преземе иницијатива пред Уставниот суд, за да се укинат дискриминаторските делови на овој закон.
Груевски беше и главниот „инспиратор и промотор” на познатата Енциклопедија, која беше објавена во 2009 година, а во чии референци, Албанците, меѓу другото, (она вообичаеното за „страшилото”), се опишуваат и како „планинци”.
На (зачудувачки) редовните претседателски избори во истата година, уште една мала игра на Груевски на „албански” терен. Во првиот круг, повеќе од 100.000 гласови, вклучувајќи тука и гласови на десетици илјади Македонци, отидоа на контото на Имер Селмани, политичар без етаблирана и традиционална партиска структура и машинерија зад него! Тој во медиумите се конструираше како имиџ на „македонскиот Обама”, кој ги обедини Македонците и Албанците. Можеби за наивните.
За оние, коишто ги знаат работите подобро, беше јасно дека од десетиците илјади гласови за Селмани (поранешен министер за здравство и потпретседател во првата Влада на Груевски, онаа со ДПА), иако имаше од и оние што го дадоа својот глас искрено, повеќето беа гласови на ВМРО-ДПМНЕ, кои има цел да се намали „цената на пазарот“ на ДУИ, бидејќи Селмани освои многу повеќе гласови од нејзиниот кандидат Агрон Буџаку, како и да се ослаби што повеќе позицијата на Љубомир Фрчкоски од СДСМ, кој, освен тоа, го носеше и негативниот багаж кон Албанците, од времето на неговото учество во власта како министер за внатрешни работи на СДСМ во 90-тите. Добивањето на првиот мандат како претседател, со ваква „подготовка”, дури и за еден „изгубен“ во политиката, како Ѓорге Иванов, не се доведуваше во прашање.
Токму во овој период беше претставена идејата за проектот што ја одбележа кражбата на векот – „Скопје 2014“. Груевски и тука го искористи, не само „античкиот” наратив, туку и „каршилакот” кон Албанците. Подготви речиси целосно моноетнички проект, со стотици статуи на Македонците (или оние кои историјата на Груевски ги смета за Македонци), на кој подоцна (се разбира, преку политички преговори како за „големо“ прашање), му се додадоа неколку споменици на Албанците, чиешто поставување се влечеше со години.
Немоќта на ДУИ во овој контекст беше илустрирана појасно подоцна, неколку години по почетокот на љубовта со ВМРО-ДПМНЕ, кога високи функционери на ДУИ зедоа токмаци и чекани со цел да ја урнат статуата на Цар Душан, донесена и изградена со буџет за кој гласале заедно со ВМРО-ДПМНЕ. Статуата не се скрши, но тензиите се зголемија. Со месеци, специјални единици го чуваа двометарскиот споменик на најголемиот српски владетел, крунисан во Скопје, во XIV век. А да не зборуваме за „селфито” на Артан Груби со споменикот на Методија Шаторов, во брзање да се прогласи „победа” со поставувањето на првиот споменик на Албанец (партизанот Неџат Аголи), меѓу стотици војводи, комити, антички и средновековни кралеви. Убав театар…
Кога веќе зборуваме за скулптурите, уметноста, театарот и Артан Груби, неодложно мора да се спомене и една од епизодите на мамутската серија со мотиви на љубов и омраза меѓу партнерите ВМРО и ДУИ, таа на скопското Кале од 2010 година, која беше увертира за (а за акви други, освен предвремени) парламентарни избори во 2011 година.
Груевски почна да се гради црква (или црква-музеј, како што објаснуваше подоцна) на самото Кале. Политичарите Албанци се вознемирија, отидоа ноќе заедно со неколку париски војници и почнаа сами да ја уриваат започнатата градба. А, сето тоа претходно поминало во Владата и во буџетот, без противење на Албанците! Следниот ден, на социјалните мрежи започнаа јавни повици за „одбрана на Калето” меѓу македонски групи на навивачи и хулигани и националистички групи, во кои доминира влијанието на ВМРО-ДПМНЕ. Одговорот на Албанците не задоцни ни минута, од слични структури блиски на ДУИ. „Битката” која се одржа на Калето меѓу партиските мускули и хулигани, на оние кои владеат заеднички, беше циркус сам за себе. Македонски полицаец апси Албанец, заменик-министерот Албанец го ослободува, пред камери. Со ова сценарио на „одбрана на Калето”, ДУИ излезе силна во очите на Албанците, а Груевски, со почетокот на изградбата на црквата на „муслиманското Кале” и со „одбраната”, испадна силен во очите на својот електорат.
Губитници, пак, беа обичните граѓани и меѓуетничките односи. Истата игра, ДУИ и ВМРО-ДПМНЕ се обидоа да ја играат неколку години подоцна, со обидот за поставување на крстот во Бутел и поставувањето на орелот во Топанско поле, две населби на Скопје.
(Продолжува)
Во утрешното, трето продолжение на анализата:
ВМРО – ДУИ: Усовршување на меѓуетничката игра за лични придобивки, Дел 2 (2011-2014)