ДИЈАНА ТАХИРИ
Во кумановско, на спомен-костурницата „Зебрњак“ на 24 октомври беше одбележана 113-годишнината од Кумановската битка од 1912 година. која претставува прв поголем вооружен судир во Првата балканска војна меѓу српската и турската војска на 23 и 24 октомври 1912 година.
На одбележувањето на Битката на Куманово присуствуваа делегација од Република Србија предводена од државниот секретар во Министерството за труд и социјални и боречки прашања, Зоран Антиќ, вицепремиерот и министер за односи меѓу заедниците, Иван Стоилковиќ, рускиот амбасадор Сергеј Баздникин, претставнии од кинеската амбасада во Република Северна Македонија, како и претставници на организации на српската етничка заедница во земјава и свештени лица.
Настанот беше проследен и со јавни обраќања, а најзабележлив говор беше оној на српскиот министер Антиќ, исполнет со епски воздигнувања на тогашната срспка војска, воспевувајќи ја не само Битката на Куманово, туку и пробивот на српската војска низ други градови ( тогашни вилаети на отоманската империја) во земјава и во Косово.
„Еден народ и една војска, после 500 години, на полето кај Куманово ги бранеле достигнувањата на модерна и христијанска Европа. Победата на Првата српска армија претставува цивилизациска победа над Отоманската империја, победа на европските хуманистички вредности над деспотските, како и протерување на Османлиите од Балканскиот Полуостров. Победа на христијанството над исламот.Да не беше Кумановската битка, денеска немаше да постојат ни Србија, ни Македонија, а многу веројатно ни други држави на Балканот“, изјави меѓу другото Антиќ.
Во својот говор, Антиќ ги поздрави „браќата северни Македонци“.
„Драги браќа северни Македонци, нас Србите и Македонците, не поврзува заедничкото минато, верата, културата и традицијата, и цела низа големци на етничките простори на нашите два народи“, рече Антиќ.
Говорот на Антиќ предизвика и реакции од неколку македонски политичари и јавни личности, кој го оценија како потпалувачки, со кој се шири омраза и шовинизам кон Турците, Албанците, муслиманите, Бугарите.
Од ВМРО-Народна партија искажаа голема загриженост што оваа година прославата на „Битката на Зебрњак“ после која е окупирана Македонија и со која започнува 23 годишната српска окупација на нашата земја беше одбележана на многу помпезен начин и со поголема манифестација отколку Денот на македонската револуционерна борба.
„Исто така загрижени сме што бројот на настани со кои се одбележува српската окупација на Македонија ги надмина и државните празници во земјата.Само да потсетиме, секоја година со големи манифестации се прославуваат битките кај Кајмакчалан, Брегалница, Зебрњак, Удово, битката кај Рамне, „денот на победата“ во Битола, и сето тоа со македонски државни пари од македонскиот буџет со кои се слави окупациона војска на територијата на Македонија.
Овие навреди кон македонскиот народ овој пат беа надоградени и со нов идентитет и наратив обраќајќи се со „браќа северномакедонци“, велат од ВМРО- НП, и упатија повик до „владата на ВМРО-ДПМНЕ да престане со ова понизно виткање на кичмата и со ова понижување на македонскиот народ.“
Со реакција излезе и претседателот на партијата СДА – Македонија, Џелал Хоџиќ, кој вели дека во македонската историографија овој настан се оценува како почеток на српската окупација над Вардарска Македонија
„Овој настан, во сред Северна Македонија, се одбележува во присуство на вицепремиер во македонска влада, заедно со рускиот амбасадор во државата.
А имате молк од “дежурните” патриоти во македонската политичка елита. Имате молк кај мејнстрим медиумите кои секој ден ја бранат државата од Бугарија, Албанците, и од “внатрешните предавници”. Имате молк од македонската олигархија, за економските последици од изолацијата на државата од ЕУ, а интеграцијата во “српскиот свет”.Молк, цензура, како во најцрните денови на комунизмот!Имате молк од сите пропагандисти и ботови кои со месеци на сите телевизии, весници, радија и портали го релативизираа европскиот извештај во кој влијанието на “српскиот свет” беше спомнат во негативен контекст.
Власта на ВМРО ДПМНЕ и Мицкоски не смее да зуцне на продуцентите на големосрпските наративи кои Северна Македонија ја преставуваат како Стара Србија.“, вели Хоџиќ меѓу другото.
Професорот Оливер Андонов посочи на неколку аспекти на крајно провокативниот говор на Антиќ.
Одбележувањето на Кумановската битка од 1912 година на Зебрњак токму на 23-ти Октомври и при тоа нарекувајќи не нас Македонците како Северномакедонци е директна навреда врз македонското револуционерно дело (во кое е и борбата токму против српската окупација која започнува со Кумановската битка во 1912 година) а посебно врз македонскиот народ и нација кои со нарекувањето Северномакедонци не се признаваат како став на српската влада изнесен на територија на Македонија и во присуство на потпретседателот на владата на Мицкоски.Вториот аспект на провокација и секако намерното молчење на Мицкоски е присуството на одбележувањето на Зебрњак на рускиот амбасадор Баздникин, во исто време и на Стоиљковиќ (кој е институционален мост токму кон режимот од Кремљ) како потпретседател на владата на Мицкоски како и на неговиот коалиционен партнер од ЗНАМ.И толку од идеологијата на ВМРО и македонштината на Мицкоски.Се на се, потполна слика за про руско а анти македонско однесување со фалсификување на историјата и намерно навредување на Македонците и конкретно и симболично.Поттикнувањето на меѓу религиски конфликт со испраќање на пораки дека Кумановската битка била победа на Христијанството врз Исламот, покрај историска невистина е тенденциозен поттик и повик на продолжен меѓу религиски конфликт во Македонија и тоа од страна на државен секретар во српската влада, односно од јавна личност.Повик и пораки испратени пред потпретседателот на владата на Мицкоски на кои ниту тој (веројатно занесен од топлата прегратка со Баздникин) а ниту Мицкоски или барем владата прелу МНР не реагираа во македонската јавност а не пак со нота до српската влада.“, вели Андонов.
Настанот во Зебрњак не е прв настан на кој учествуваат разни претставници на српската влада, со крајно провокативни реторики, и во присуство на вицепремиерот во владата на Република Северна Македонија, Иван Стоилковиќ.
Во септември, на државна комеморација, српскиот министер за одбрана, Братислав Бата Гашиќ, поранешен директор на БИА (српската УДБА), изјави дека Кајмакчалан е српска земја, изто така во присуство на Иван Стоилковиќ, вицепремиер во владата.
Настанот на Зебрњак уште еднаш ја отвори дилемата за начинот на кој државата се поставува кон чувствителните историски прашања и симболички наративи од регионот, особено од Србија. Изостана јасна институционална реакција, иако говорите и пораките отворија прашања поврзани со меѓуетничките и меѓуверските односи во земјата, како и сериозни политички реакции во јавноста.
Случајот потврдува дека историските теми и натаму се користат како инструмент за дневно-политички и меѓудржавни цели, со потенцијал да влијаат врз внатрешната кохезија, меѓуетничката и меѓуверската стабилност, како и врз надворешно-политичката ориентација на државата. Во вакви околности, останува отворено прашањето дали институциите ќе развијат јасен и конзистентен пристап кој ќе ја штити историската чувствителност, меѓуетничките и меѓуверските односи и стратегиските интереси на земјата.
