ЦИВИЛ одржа високопрофилна Конференција „Одбрана на демократијата: Хоризонти на слободата“ како дел од деветдневната стратешка, граѓанска и мултимедиумска програма, посветена на Неделата на Човековите права 2025 година.
Иницијативата, која се одржува од 5 до 15 декември во Скопје, ги обедини домашните, регионалните и меѓународните учесници со цел да се адресираат критичните предизвици со кои се соочува демократијата денес — од војната на Русија против Украина и хибридната војна против Европа, до дезинформациите и брзиот подем на вештачката интелигенција и ерозијата на човековите права ширум светот.
Програмата е дел од проектот Демократски навигатор 2025, поддржан од Сојузното министерство за надворешни работи на Германија и се надоврзува на претходните изданија на ЦИВИЛ на високо ниво, меѓу кои се „Одбрана на демократијата и човековите права во услови на војна, национализам и авторитаризам“ (декември 2024 година) и „Боиште на вистината“ ( Октомври 2025 година).
На Конференцијата се одржаа три панели, на темите:
- Војната во Украина, хибридната војна во Европа и глобалната демократска борба
- ВИ, дезинформации и светот по вистината / по срамот
- Европски и глобални перспективи на демократската отпорност
Фото галерија од Конференцијата
Хоризонти на слободата: Војната во Украина, хибридната војна во Европа и глобалната борба за демократија (Панел 1)
Со воведни обраќања, Конференцијата ја отворија Петра Дрекслер – амбасадорка на Германија во Северна Македонија, Лариса Дир – амбасадорка на Украина во Северна Македонија, Д-р Волфган Ресман – претседател на Медиа дијалог (Германија), Роџер Касале – директор на Вестминстерската алијанса за Украина, Џабир Дерала – претседател на ЦИВИЛ – Центар за слобода.
На првиот панел насловен „Војната во Украина, хибридната војна во Европа и глобалната борба за демократија“ се дискутираше за војната на Русија против Украина како централен фронт на поширока глобална конфронтација околу демократијата, човековите права и меѓународниот поредок базиран на правила. Говорниците анализираа како хибридното војување – комбинирање на воена агресија, дезинформации, сајбер напади и влијание преку посредници – ја преобликува безбедноста во Европа и пошироко.
Дискусијата ги истакна отпорноста на Украина, геополитичките влогови за Европа и Западен Балкан и глобалните демократски импликации од исходот на војната.
Панелисти беа Роџер Касале, Франческо Гаудиози, Јевген Цимбаленко, Оливер Андонов, Едвард П. Џозеф, а панелот го модерираше Хедер Роберсон Гастон.
Цимбаленко: Руската војна во Украина не е само физичка, туку и информациска
Руската војна во Украина не е само физичка, туку е и информациска војна, што е разбирливо. Јас работам сега во Германија и можам слободно да кажам дека украинските бегалци тука се наоѓаат во еден таканаречен информациски балон, кој исто така и јас го чувствувам но и работам на тоа да се препознае руската пропаганда во информативниот аспект, изјави Д-р Јевген Цималенко од Институт за новинарство „Тарас Шевченко“, Национален универзитет во Кијив – Украина.
Д-р Цимбаленко е украински научник за медиуми и комуникации, фокусиран на воено новинарство, информациска безбедност и влијанието на руските дезинформации врз демократските општества. Тој интензивно работел на анализа на пропагандните наративи за време на целосната инвазија на Русија и на зајакнување на информациската отпорност на Украина преку истражување, образование и соработка со меѓународни партнери.
Касале: Како глобална заедница сме на патот кон едно големо глобално нарушување во кое моќта ја има хаосот и корупцијата
Би сакал да ги потсетам луѓето дека не треба да го гледаме украинскиот конфликт во изолација. Имаме кибер напади низ целиот свет и Европа, дури и прелетувања на дронови врз Полска и други држави …Исто така треба да запамтиме дека сме соочени со голем глобален конфликт, како глобална заедница, ние сме на патот кон едно големо глобално нарушување, така што треба да ја гледаме војната во Украина и од тој аспект, посочи Роџер Касале, директор на Вестминстерска алијанса за Украина (Обединето Кралство); коосновач на Глобалната иницијатива за одбрана на демократијата (DDGI); поранешен член на британскиот парламент.
Роџер Касале е британски застапник за човекови права, поранешен британски пратеник и основач на New Europeans International. Како директор на Вестминстерската алијанса за Украина и коосновач на DDGI, тој работи на унапредување на европското единство, демократското учество и транснационалната поддршка за слободата, безбедноста и закрепнувањето на Украина.
Франческо Гаудиози: Русија е веќе инволвирана во хибридна војна во Европа
За време на неодамнешниот самит во октомври 2025 во Копенхаген, Данска, ЕУ лидерите предупредија дека Русија е веќе инволвирана во хибридна војна во Европа, како што кажа Данскиот премиер. Во таа прилика се согласија да го зголемат надгледувањето на источната граница, за да ги сопрат нарушувањата. НАТО секако го поздрави тоа, и неколку сојузници веќе се придружија на воздушната полиција, посебно за дронови. Европа, исто така, работи на отстранување на зависноста од руски гас, истакна д-р Франческо Гаудиози, потпретседател и извршен директор, Centro Studi Internazionali (Италија).
Д-р Гаудиози е меѓународен научник за безбедност и виш аналитичар специјализиран за европска геополитика, трансатлантски односи и хибридни закани. Како потпретседател и извршен директор на Centro Studi Internazionali (CSI) и водечки соработник на Вестминстерската алијанса за Украина, тој го унапредува истражувањето и стратешкиот дијалог за импликациите од руската агресија врз регионалната и глобалната безбедност.
Андонов: Војната на Русија против Украина не е само напад врз украинскиот суверенитет, туку стратегиски напад врз Европа
Војната што Русија ја води против Украина не е само напад врз украинскиот суверенитет, туку стратегиски напад врз Европа. Целта на Кремљ е да ја ослабне европската демократска кохезија преку воен притисок, хибридни операции и манипулативни наративи насочени кон разорување на општествената отпорност, поткопување на поддршката за Украина и нарушување на довербата во евроатлантските институции, кажа проф. д-р Оливер Андонов, Оддел за безбедност и управување со кризи, Воена академија „Генерал Михаило Апостолски“.
Проф. д-р Андонов е водечки експерт за одбранбени студии, управување со кризи и безбедносна политика. Како ветеран аналитичар на регионалната геополитика, тој ги испитува хибридните закани, воената доктрина и еволуирачката безбедносна средина во Западен Балкан. Неговиот академски и јавен ангажман вклучува обемна работа за Украина, демократската безбедност и импликациите од операциите на руско влијание во регионот.
Едвард Џозеф: 96% од кинеските инвестиции на Балканот се, погодете каде – во Србија
Мојот пристап има трансформација на влијанието на Балканот и дополнително, значително влијание на напорите да се стави крај на војната во Украина. Ова се два различни нивоа на влијание. Најголемото влијание ќе биде апсолутно најголема трансформација на регионот, што ќе има индиректно влијание врз војната во Украина, затоа што прави дополнителен притисок на Путин. Мојот пристап ја гледа Русија како губи, и Кина. Русија и Кина го губат нивнoто примарно влијание во регионот. Една статистика за Кина покажува дека 96 % од кинеските инвестиции на Балканот се, погодете каде, во Србија, истакна проф. д-р Едвард П. Џозеф, експерт за управување со конфликти, Универзитет Џонс Хопкинс (САД).
Проф. д-р Џозеф е меѓународно признат експерт за решавање конфликти со децениско теренско искуство низ целиот Балкан, Блискиот Исток и Источна Европа. На Универзитетот Џонс Хопкинс предава управување со конфликти и меѓународна безбедност. Тој е чест коментатор за Украина, трансатлантската безбедност и руската агресија, и служел на високи позиции во НАТО, ОН и меѓународни мисии.
ВИ, дезинформации и пост-вистинскиот / пост-срамниот свет ( Панел 2)
На вториот панел дискусијата се одвиваше околу тоа како вештачката интелигенција ги преобликува и воените и информативните димензии на современиот конфликт – од автономни системи за таргетирање, роеви беспилотни летала и алатки за поддршка на одлуки на бојното поле до синтетички медиуми, алгоритамска манипулација и проширување на екосистемите за дезинформации кои ја дестабилизираат споделената реалност. Испитува како денешните медиумски и комуникациски екосистеми го засилуваат хибридното војување и го забрзуваат ерозијата на политичката комуникација во пост-вистина / пост-срам.
Панелисти беа Лина Кушч, Марјан Забрчанец, Горан Василевски, а панелот го модерираше Џабир Дерала.
Лина Куш: ВИ може да користи демократски алатки за ширење дезинформации
Во последните три години сме сведоци на зајакнатото присуство на штетни содржини на социјалните медиуми, а секако сега и со употребата на вештачката интелигенција, корисниците на социјалните медиуми уште повеќе се подложени на лажни наративи. Руските наративи во украинскиот сегмент социјални медиуми, се однесуваат на зголемување на „успесите“ на руската војска, како и негирањето на руските воени злосторства. ВИ може да користи демократски алатки, како и начини за ширење на дезинформациите, како и со годинешниов „мировен план“. Никој не верува во тој „мировен план“ или мировен договор, се додека во Украина има окупирани територии, но дискусијата се префрли на социјалните медиуми, токму со помош на руските напори во ширење дезинформации, вели Лина Куш, прва секретарка на Националниот сојуз на новинари на Украина.
Лина Куш е водечки украински медиумски експерт и виш претставник на Националниот сојуз на новинари на Украина (NUJU). Во текот на целата војна во Русија, таа интензивно работи на прашања поврзани со безбедноста на медиумите, известувањето за време на војна и борбата против дезинформациите насочени кон украинското општество и глобалната публика. Таа е активно вклучена во напорите за меѓународна соработка насочени кон зајакнување на слободата на печатот, поддршка на новинарите под закана и одбрана на вистината во информативни средини во време на војна.
Забрчанец: Денес со вештачката интелигенција, оваа хибридна лабораторија оди глобално, уште помоќна и поопасна
Знаеме како изгледа пропагандата, знаеме што се притисоци, закани и валкана кампања, и како изгледаат. Но денес, со вештачката интелигенција, оваа хибридна лабораторија оди глобално, уште помоќна и поопасна. Денес, дезинформацијата е оружје, повеќе не е само врева. Многу години луѓето ги сфаќаа дезинформациите само како врева во јавната сфера, нешто вознемирувачки, но не толку егзистенцијално. Мислам дека сите правиме грешка додека ги сфаќаме дезинформациите на тој начин, истакна Марјан Забрчанец, специјалист за комуникации.
Марјан Забрчанец е експерт за стратешки комуникации со долгогодишно искуство во јавна комуникација, управување со кризи и иницијативи за борба против дезинформации. Претходно работел како директор за владини комуникации, каде што координирал национални кампањи, дигитален досег и системи за јавно информирање. Активен е во медиумските иницијативи и демократијата низ целиот Западен Балкан, фокусирајќи се на борба против дезинформациите, зајакнување на граѓанскиот ангажман и промовирање транспарентна јавна комуникација.
Горан Василевски: Русија не може да изврши инвазија на Украина само со ВИ, мора да испрати војска
Русија не може да изврши инвазија на Украина само со вештачка интелигенција. Мора да испрати војска таму. Во претходниве повеќе од три години, тие учеа како да ја користат ВИ преку борба. Истото го правеа и Украинците, со поддршка на меѓународната заедница. Моето лично мислење, како војник, е дека оваа алатка е навистина широко и досега неискористено подрачје, истакна Горан Василевски, aрмиски полковник (во пензија); поранешен началник на Воената служба за безбедност и разузнавање, Министерство за одбрана (Северна Македонија).
Европски и глобални перспективи на демократска отпорност (Панел 3)
На третиот панел експертите дискутираа како демократиите низ Европа и поширокиот свет се соочуваат со ескалирачките хибридни закани, демократската ерозија и геополитичките притисоци. Ги обединува различните гласови за да ги испитаат научените лекции, новите ранливости и стратешките промени потребни за зајакнување на демократската отпорност. Дискусијата има за цел да идентификува акциони патишта за колективна безбедност, институционален интегритет и долгорочен општествен отпор кон авторитарното влијание.
Панелисти беа Гудрун Штајнакер, Бојан Маричиќ, Волфганг Ресман, Емануеле Ерикиело, Адмир Лисица, Тони Поповски.
Модератори: Хедер Роберсон Гастон и Џабир Дерала
Ерикиело: САД со доктрината на Трамп одат кон состојба на конкуренција на големите сили, прифаќајќи го мултиполарниот поредок во кој се позиционираат како супер сила
Проблемот е што нападот на демократскиот поредок и демократските слободи е истовремено од две страни: однадвор и одвнатре, и тоа е нешто за што мора добро да размислиме. Пред неколку дена, САД ја издадоа нивната голема стратегија за нивната позиција во однос на Европа, но исто така и нивната позиција во однос на светот. Дотрината на Трамп прилично јасно истакнува дека САД не гледа да го изгради нивниот глобален приод, туку јасно оди кон состојба на конкуренција на големите сили, прифаќајќи го мултиполарниот поредок во кој се позиционираат како супер сила, натпреварувајќи се со други големи сили, вели Емануеле Ерикиело, заменик-директор, Centro Studi Internazionali (Италија).
Емануеле Ерикиело е истражувач и аналитичар специјализиран за европска геополитика, безбедносна политика и трансатлантски односи. Како заменик-директор на Centro Studi Internazionali (CSI), тој придонесува за стратешки проценки на глобалните кризи, хибридното војување и демократската отпорност. Тој тесно соработува со европските партнери за зајакнување на регионалната соработка и унапредување на меѓународен поредок базиран на правила.
Штајнакер: ЕУ е премногу спора и слаба во справување на предизвиците на нашето време, надежта е во граѓанските организации
ЕУ е најмалиот заеднички именител на 27-те држави, а тоа е една од главните слабости на оваа организација. И е премногу спора и слаба за да реагира на предизвиците на нашето време, а особено на предизвиците за демократијата, а покрај тоа, и ЕУ, како и повеќето земји, мојата земја е Германија, има специфична форма на неокапитализам. Исто така, меѓу другите проблеми е и потеклото на повеќекратната криза во која се наоѓаме сега. И се надевам дека организациите во овие земји кои се демократски, заедно со оние кои не се целосно демократски, можат да сторат нешто во врска со ова, изјави Амбасадорката Гудрун Штајнакер, потпретседателка на Здружението на Југоисточна Европа (Германија).
Амбасадорката Штајнакер е искусна германска дипломатка и виша аналитичарка за прашања од Југоисточна Европа. Таа има служено на клучни дипломатски позиции, вклучително и како амбасадор на Германија во Црна Гора и Северна Македонија, и останува длабоко ангажирана во регионалната соработка, демократските реформи и европската интеграција. Како потпретседателка на Здружението на Југоисточна Европа, таа придонесува за истражување и политички дијалог за управување, безбедност и демократска отпорност.
Поповски: Демократијата треба да се третира како европско јавно добро, исто како безбедноста, енергијата или климатските акции
Во однос на очекувањата од Европската Унија, би сакал да се придружам на оние гласови кои се залагаат за една фундаментална и моќна идеја: Демократијата треба да се третира како европско јавно добро, исто како безбедноста, енергијата или климатските акции.
Препознавање на демократијата како заедничка европска инфраструктура и обезбедување одржливи инвестиции во демократските институции, медиумите од јавен интерес, дигиталната писменост, граѓанското учество и механизмите за владеење на правото.
Вградување на демократијата во следниот буџет на ЕУ – не како мала програма, туку како основа на безбедноста, конкурентноста и социјалната кохезија на Европа, порача меѓу другото Тони Поповски, Политиколог, архитект, поранешен министер за животна средина.
Тони Поповски е политиколог, автор и поранешен министер во владата со разновидна позадина во јавните политики, одржливиот развој и демократското управување. Како министер за животна средина и преку повеќе советнички улоги, тој придонесе за институционални реформи, политика за животна средина и развој на политичкиот систем. Неговата работа нагласува долгорочно стратешко управување, европска интеграција и зајакнување на демократските институции.
Маричиќ: Треба да покажеме отпорност од една страна и решеност да се бориме за европските вредности
Европскиот континент има оригинално развиени институции и легални инструменти, интернационални правни инструменти, што не се присутни во други делови на светот, како Европската конвенција за човекови права, кои се проследени со суд и со цела структура на Советот на Европа.
Суштината на Советот на Европа, е да ги сочува и заштити јадрото на трите вредности на континентот: владеење на законот, демократијата и човековите права. Затоа и постои. И целиот корпус од закони е земен како дел од закон на ЕУ и нејзини вредности. Значи, веќе има цел сет од уредби кои веќе треба да ги искористиме и да покажеме отпорност од една страна и решеност да се бориме за овие вредности, вели Бојан Маричиќ, поранешен вицепремиер за европски прашања и поранешен министер за правда на Северна Македонија.
Бојан Маричиќ е правен и експерт за управување со богато искуство во европските интеграции, институционалните реформи и модернизацијата на правосудниот сектор. Како вицепремиер за европски прашања, а претходно како министер за правда, тој водеше клучни процеси поврзани со усогласувањето со ЕУ, реформите во владеењето на правото и модернизацијата на јавната администрација.
Лисица: Европа треба да ги насочи своите капацитети кон зајакнување на демократијата во балканските земји
Денешна Европа се соочува со бројни предизвици. Според мое мислење, Европа изгледа прилично поделена. Оваа состојба е под влијание на континуираниот пораст на десничарските политики, христијанскиот радикализам, исламофобијата и меѓусебното неразбирање. Ригидните десничарски политики повеќе не се феномен присутен само во традиционално десничарски општества како Унгарија, Словачка или Полска; денес овој феномен го гледаме и во либерални општества како Данска, Холандија, Германија и Франција, посочи меѓу другото Адмир Лисица, директор на Центарот за геополитички истражувања „Геопол“ (Босна и Херцеговина).
Адмир Лисица е политички аналитичар и истражувач фокусиран на геополитичките случувања во Југоисточна Европа, меѓународната безбедност и хибридните закани. Како директор на Геопол Сараево, тој води истражувања за операциите за регионално влијание, безбедносните ранливости и политичката динамика што го обликува Западен Балкан.
Ресман: Слободната трговија е минато, Европа мора да ја брани демократијата со економска моќ
Би сакал да кажам нешто за рамката што треба да ја дискутираме, за одбраната на нашата демократија тука, а една од работите е – базирана на економијата. Легитимацијата на демократијата доаѓа и од економскиот резултат и мислам дека има многу предизвици за Европа.
Мислам дека една од најважните работи е дека Европската Унија – ние, во ЕУ и земјите од кои очекуваме, исто така, имаме предвид дека мора да ги искористиме перформансите во ЕУ, за да станеме подобри и независни. А тоа значи слободна трговија, точка – како теорија и идеологија, слободната трговија е завршена. Тоа значи дека мора да ја базираме нашата демократија врз дефинирање на нашата безбедност, нашиот економски раст и нашите демократски права, врз нашата моќ, порача меѓу другото Д-р Волфганг Ресман, на панелот Европски и глобални перспективи на демократска отпорност.
(ВО ЖИВО) Хоризонти на слободата: Европски и глобални перспективи на демократска отпорност (Панел 3)
