ЦИВИЛ разговараше со универзитетскиот професор во Тирана, Зилифтар Брегу, за состојбите во Република Албанија, ЕУ интеграциите на двете соседни земји, перспективите за 2021 година, евентуалните политички влијанија од големите светски сили, лажните вести и говорот на омраза, од негова гледна точка.
ЦИВИЛ: Како ја оценувате политичката ситуација во Албанија, и кои се предизвиците?
Брегу : Ситуацијата во Албанија е тешка. Се наоѓаме во изборна година, во сезона на парламентарни избори. Но овие парламентарни избори доаѓаат во ситуација кога опозицијата е надвор од Собранието, надвор од системот, партиите влегуваат во избори со недостаток на опозицијата. Според опозицијата, власта го прекршила договорот од 5 Јуни, кога сме кај изборите, ги прекршила правилата. Немаме еден јасен правен систем, немаме Уставен Суд, Врховен Суд, Апелацијата излегува речиси надвор од функцијата. Значи немаме правосуден систем, имаме неповолна економска ситуација, било за последиците од Ковид -19, било за последиците од земјотресот во 2018 година. Имаме една сива ситуација во надминување на оваа календарска и изборна година.
ЦИВИЛ: Какви перспективи и трендови очекувате за 2021 година, каде треба да се фокусираат институциите и граѓанскиот сектор?
Брегу – Главниот предизвик ќе бидат изборите на 25 април и влегувањето на опозицијата во институциите, бидејќи од овие избори ќе зависи малку и европската перспектива на Албанија, како и вашата. Но вашата перспектива нема да зависи од нашата ситуација, но ја спомнав бидејќи влегуваат во пакет. Краткорочниот предизвик ќе бидат изборите, стандардот на изборите, а потоа тоа и економската ситуација, состојбата на граѓаните кои останаа без домаќинства заради земјотресот.
ЦИВИЛ: И вие го спомнавте членството во ЕУ. Колку реално Албанија е блиску до ЕУ, и кој е виновен за неотпочнување на преговорите?
Брегу – Интересен е фактот што кога сите земји кога го отпочнуваат интегративниот процес, прават еден чекор напред за да се ближат до ЕУ, на Албанија и се случи да направи чекор назад и да се оддалечи од ЕУ. Албанија беше многу блиску до ЕУ во 1996 година, потоа во 2006, сега сме многу далеку, според мојата анализа. За тоа зашто сме далеку е долга дискусија, но јас мислам и поради внатрешните дискусии во ЕУ, а посебно поради внатрешната економска, политичка, социјална и правна ситуација во Албанија. Значи поголемата вина е заради внатрешните проблеми на Албанија и на политичката елита во Албанија, бидејќи во секое истражување Албанците се нај-проевропски народ. И политичарите велат дека Албанија нема план Б за интеграциите, патот на Албанија е за ЕУ, но политичарите го прават спротивното од нивните изјави и не оставија во оваа состојба, што се однесува до ЕУ. Значи денеска сме подалеку отколку што бевме некогаш.
ЦИВИЛ: Северна Македонија доби позитивен извештај и заклучок дека ги исполнува условите, но беше спречена од Бугарија заради спорот. Како се доживува во Албанија најновиот проблем на Северна Македонија во овој процес?
Брегу : Има два коментари, два ставови и две анализи. Едната е тоа што ја прави пропагандата на мнозинството, која вели дека нас не не прифаќат не заради наша вина, туку заради проблемите на ЕУ. Велат, еве каде е Македонија која е пред нас, но наспроти ова, не се во ЕУ бидејќи ги спречува Бугарија која е земја членка на ЕУ. Вториот став е жалење за сите тие резултати кои ги постигнала Македонија, поврзано не само со реформите, туку и предизвиците кои ги имаше како промената на името, или регулирање на односите со Грција. Жално е што Македонија сепак не постигна да чекори напред во евроинтеграциите. Но од друга страна, кога има двајца пропаднати, подобро е кога има двајца и не само еден, бидејќи да беше сама Албанија, ќе беше полошо.
ЦИВИЛ: Еден од главните предизвици во Балканот и пошироко, се лажните вести и говорот на омраза. Колку овие две појави се сериозни во Албанија и дали имаме тренд на раст на лажните вести и говорот на омраза, или се изолирани случаи?
Брегу : Тоа се појави коишто испливаа на површина со технологијата и социјалните медиуми. До сега, ниту од едната ниту од другата, сеуште нема последици, влијание во албанското општество, бидејќи влијанието на социјалните медиуми врз јавното мнение е се уште мало. Но е една загрижувачка појава која заслужува внимание, има иницијативи за амортизација на оваа појава, има проекти и иницијативи кои се поддржуваат од нашите европски и американски пријатели. Влијанието врз албанското јавно мнение се уште не е толку големо за да направи голем проблем, но е како проблем кој расте. Мислам дека во овој аспект во Македонија, ситуацијата е малку поделикатна од што е во Албанија, било заради социјалната структура во Северна Македонија, било и заради влијанието кои се малку поголеми отколку во Албанија, на други структури и држави кои се против интеграција на земјата и регионот во ЕУ.
ЦИВИЛ: Кога сме кај влијанието на другите земји, се спомнува често руското влијание и во Албанија и во регионот. Дали има руско влијание во политичките процеси во Албанија, и доколку го има, во кои форми се манифестира?
Брегу : Мислам дека сме спроти два процеси кои се природни, но се уште не се на тоа ниво за да предизвикаат сериозна грижа. Има право Русија да се обиде да влијае, јас не знам кои се формите со кои тие се обидуват да влијаат во внатрешната политика во Албанија. Но, мислам дека политичкото водство не се повлече, не е потресено од ваквите притисоци на влијанието на руската политика во Албанија. Значи албанскиот лидершип е јасен во неговиот избор и стратешката алијанса со САД е имунитет спроти руското влијание. Поголемо од руското влијание, јас би рекол дека во Албанија е Турското влијание, но некогаш и иранското влијание, поради тоа што направи Албанија за прифаќање на иранската опозиција во Албанија. Заради ова Албанија протера и неколку ирански дипломати од земјава. Сепак ќе кажам поголемо е турското влијание, преку неколку форми, културни, економски аспекти итн.
Арбен Зеќири
монтажа: Ариан Мехмети