Системот ги казнува грешките,
но не ги наградува успесите.
Другар ми Нено се врати да живее во Скопје. Нено повеќе од десет години живееше во Белград. Таму работеше во продавница за бои и лакови, која ја затвориле пред половина година.
„Не можевме да издржиме, шо ќе праиш“ рече кога ми се јави на телефон дента кога стигна во Скопје на моето пршање: „Шо се врати бе?“.
Во таа продавница и се запознавме, додека и јас бев на двогодишен престој во Белград (2005 – 2007) каде што работев во една маркетинг агенција. Од кај Нено купував боја за да си ја фарбам сценографијата со која настапувам. Знаете, ние кои се занимаваме со улична уметност секогаш наоѓаме најразлични алтернативни начини за да ја постигнеме автентичноста при изразот, тоа многу често го правиме со бои за фарбање, поточно, особено уличните живи статуи, каков што сум и јас.
Со такви бои ги фарбаме сценографите и костимите.
Живеевме во истиот дел на градот, познат како „Дорчол“.
Со Нено немавме некои особени теми на разговор. Зборувавме за најобични работи. Често се среќававме во еден кафе бар кој исто така се наоѓа на „Дорчол“, веднаш до црквата Александар Невски, пред кривината која води кон БИТЕФ Театарот.
На почетокот на 2008 јас се вратив во Скопје со сите куфери, а од 2010 почнав речиси постојано да патувам на релација Скопје – Загреб. Тоа трае и до ден денес. И, кога и да патував за Загреб, а минував преку Белград задолжително му се јавував на Нено да се видиме, а и тој, кога и да доаѓаше во Скопје или во Загреб ми се јавуваше, да испиеме по едно – две пива, чисто да се видиме до кај сме во животот.
Овој пат Нено се врати засекогаш во Скопје, во стариот стан во Карпош 3.
Во петокот Нено ми се јави на телефон да се видиме во недела попладне.
„Ќе има уткамица, да ја гледаме заедно, ако си слободен“, ми вели.
„ОК“, прифаќам без пригивор. Не сум го видел скоро цела година.
Се договоривме да седнеме во истата кафеана каде што се видовме последниот пат кога беше во Скопје.
Недела е. Времето е сончево. Саатот е 14:50. Стигнувам. Терасата е полна. Седнувам на масата која ја резервирав уште во петокот. Утакимцата почнува во 15ч. Чичко Томе, Авни, и Јове веќе фатиле позиции на масата пред мене. Чекаат да почне уткамицата. Масата им е полна со скара, салати, ракии, пива …
Нено пристигнува. Седнува на масата, целиот пребледен. Малку сум зачуден. Рики ни ги сервира пивата кои претходно ги порачав. Нено од нигде никаде порачува дупла ракија. Ме чуди тоа, тој не е таков. Знам дека е претерано емотивен човек, но никогаш не сум го видел да пие жесток алкохол. Рики му ја носи ракијата. Нено ја пие на екс и порачува уште една – дупла.
„Што е работава?“,го прашувам „Што се случува?“. Ја пие и втората на екс, и си го точи пивото во чаша. Отпива. Сè уште ништо не проговорил.
„Ќе ми кажеш што ти е?“, го прашувам. Сега веќе сум сериозно загрижен.
„Наваму доаѓав со автобус“, конечно проговори Нено. „На автобуската на Лептокарија пристигна и мојата сосетка со која често разговараме пред зграда. Тоа знае да трае и со саати. Многу пријатна жена. На сите теми можеш да зборуваш со неа. Често знае да те понуди и со сладолед, благо, сокче …
Се насмевнав кога ја видов како пристигнува на автобуската. Овој пат мојата сосетка не ми возврати на насмевката со насмевка. Никако не ми возвати, а видов дека ме виде. Чудна беше. Никогаш не била ваква. Се чувствуваше дека нешто не е како што треба. Тргнав да ја прашувам како е, но некаде на сред пат се пресеков. Не си дозволив да и’ поставувам прашања. Дојде 24-ка, автобусот кој го чекав за наваму. Се качив. Се качи и таа во истиот автобус. Седнав веднаш после средната врата. Таа седна до мене. Сега веќе ми стана уште понепријатно. Чувстувам дека е во тешка агонија. Молчиме. Некаде кај „Симпо“ јас проговорив, не додржав:
– Се е во ред?
Таа се заврти кон мене и со скршен израз на лицето ми рече:
– Ненаде, системот ги казнува грешките, но не ги наградува успесите. Такви сме ние, од казни се храниме. Погледни околу. Само погледни околу каде живееме. Сета прљавштина собрана по улиците каде чекориме ние, а чекорат и нашите деца, кои патем се недолжни да ја дишат оваа прашина која како споулавена прска се’ наоколу. Недолжни сме и ние. Никој не е должен. Наталожена е по слоевите на нашето секојдневие. И никогаш нема да си замине одовде, напротив со секоја минута станува се погуста. Пред осум денови ме дадоа на извршител. Доколку за осум денови не платам ќе пристапат кон изнесување на работи од мојот дом во вредност на долгот. Ќе имало и проценител. Утре е деветтиот ден. Ќе дојдат да ми земаат работи од дома. А внимавај, долгот е само еден денар. ЕДЕН ДЕНАР. За овој еден денар треба да платам 11 250 денари за да се отпишат моите долгови. Со заби поостри од на вампир ни ја гризаат душата. Цицаат ненаситно и со уста полна крв, уште погладни прашуваат, каде има уште. Повеќе сакаат Секој ден се прашувам: постои ли временска машина со која можеме да се вратиме назад во времето и да ја поправиме грешката што го уништи ова општество и нè доведе сите до тука до каде што сме денес.
Автобусот застана на зелено пазарче. Загорка тука слезе. Јас слегов две станици подолу. Како тег од 2 тона да ми легна на плеќиве. Ете таква болка почувствував. Ме заболе затоа што знам дека ова е жена која секогаш имала насмевка на лицето и секогаш правела само добрини и гледај сега каде се најде. Само еден месец како сум вратен тука и налетувам на вакви работи. Не велам дека горе е подобро, ама за Скопје ме боли, ова е местото кое не сакам да го гледам вакво. Каде ли води сево ова?“, ме праша Нено.
„Ниту знам, ниту имам одговор. Понекогаш имам чувство дека не постои човек во земјава што не е задолжен, не е во кредити или не е даден на извршител. Имам чувство дека не постои таков. Тоа мораме да го смениме, мора да им се врати, да ни се врати насмевката на сите инаку ова со сигурност не е патот по кој треба да одиме. Имам чувство дека луѓе креваат кредити за да платат сметки. Е, до таму е дојдено“, реков.
„И да знаеш дека е така“, рече Нено со наведната глава.
Рики дојде до нашата маса и праша: „Ќе пиете уште нешто?“
И во еден глас двајцата одговоривме спротивно еден од друг.
„Да!“, рече Нено.
„Не!“, реков јас.
Уткамицата заврши. Ниту видовме нешто од неа, ниту пак знам кој играше.