пишува: ПЕТРИТ САРАЧИНИ
Индексот на демократија (Democracy Index) на The Economist за 2020 година и оценките што дојдоа напредокот на земјата во 2018 и 2019, не исправаат повторно пред старо-новите предизвици, со кои се соочуваме во некои од клучните параметри и области по кои се мери функционирањето на демократијата во светски рамки.
Што се случи? Во минатите две години, конечно, имавме целосно вртење на деценискиот курс и, за првпат по долго време, напредок на С. Македонија на овој угледен глобален индекс. Кој го закочи напредокот, што дојде после долг, децениски слободен пад за време на режимот на Груевски, кој не случајно е наречен така, бидејќи токму тој придонесе за деградацијата, која од „демократија со фалинки“ нѐ смести во земјите именувани како „хибридни режими“?
Годинава нашиот скор е 5.89. Нашиот скор за 2019 беше речиси 6 (5.97), а 6-ката е граница меѓу категориите хибриден режим “hybrid regime” и демократија со фалинки „flawed democracy”. Најлошо бодување, откога се мери овој индекс, сме имале во 2016 година (5.23). Тогаш преминавме од „демократија со маани“ во „хибриден режим“. Најдобар скор сме имале во 2006 (6.33). А што се случи помеѓу најдобрата 2006та и најлошата 2016та година, знаеме сите добро.
Туку, доста за минатото, ајде за сегашноста. Знаеме дека индексот мери неколку области. Каде потфрламе? Годинава во извештајот со пониски оценки се оценети две области. Кои се тие, и што можеме да направиме за идната година да имаме подобро рангирање?
Првата забелешка е во областа на граѓанските права и слободи, кадешто сепак задржуваме висока оценка (7,06), но сепак сме послабо оценети од претходно поради рестрикциите за време на пандемијата. Тоа е и разбирливо, бидејќи кога започна опасноста во Северна Македонија беше распуштено Собранието, па властите мораа да прибегнат кон прогласување вонредна состојба, при што техничката влада (во која учествуваше и опозицијата) доби прешироки овластувања и моќ на носење одлуки кои согласно развојот на болеста ги ограничуваа слободите на граѓаните.
Но, многу поиндикативна е втората област што е посочена од Економист, а тоа е политичката култура, каде имаме убедливо најслаба оценка, 3,16. И тука, според очигледната деградација која сите ја гледаме и чувствуваме, во оваа реалност полна со поделби, насилство, омраза, навреди, лажни вести и дезинформации – можеме да се согласиме со оваа оценка.
Но, кој е тој што придонесува за деградацијата на политичката култура? Кои се политичките партии и лидери што се посочувани и во официјални европски извештаи како ширачи на дезинформации? Кои се тие што јавно велат дека ќе бесат и стрелаат, што велат дека децата крв ќе плукаат, што пцујат, клеветат и навредуваат и поттикнуваат насилство и омраза кон жени, политички опоненти, новинари, активисти? Кои се тие што постојано поттикнуваат меѓуетничка и меѓуверска омраза? Не треба ниту нив посебно да ви ги претставуваме, деновиве самите се јавија со „честитки“ за оценките на Глобалниот индекс, за кои самите се најголеми виновници!
Покрај овие конкретни предизвици што се резултат на очигледни причини и причинители, ни остануваат предизвиците за продолжување на напредокот во другите области. А таков простор за напредок има и во категоријата на политичко учество (каде сме оценети со 6,11 индексни поени), а во категоријата на фунционирање на власта, каде можеме подобро од осредната оценка 5,71.
Охрабрува тоа што меѓу земјите со слични оценки, отскокнуваме со напредокот во областа на изборите и политичкиот плурализам, а подобрувањето на изборните стандарди и обезбедувањето на фер и транспарентни избори, за што сме и посебно посочени и пофалени како земја, ни донесе висока индексна оценка 7,42.
Тоа е реалноста. Можеме повеќе, но има дел од општеството и политичките фактори кои свесно работат против демократијата во својата земја. Ни треба повеќе политичка култура, но и повеќе работа, затоа што, како што гледаме, доколку опасностите кон демократијата не се адресираат соодветно, тоа што со мака се стекнува, лесно се губи.
Сите права се задржани. ЛИНК: Услови за користење, авторски права и заштита на приватноста. Текстот е личен став на Авторот.