ЦИВИЛ Медиа разговараше со експертот по геополитика, економија и безбедност Аднан Капо, за воената состојба во Украина, последиците и евентуалните понатамошни теченија руската агресија во Украина на светско ниво, како и за влијанието на војната во Западен Балкан.
ЦИВИЛ Медиа: Кои се целите на руската агресија врз Украина?
Капо: Ако се разберат вистинските причини на руската агресија врз Украина, тогаш проценките за конечните цели би можеле да бидат попрецизни. Тука пред се, се работи за судир на два различни погледи на светот, од кои на една страна е либералниот западен поредок, а од друга страна Русија, која има намера да изгради сопствен свет, или, како што го нарекуваат, руски свет. Во Москва постојат идеи дека Русија е посебна таканаречена евроазиска цивилизација, па како таква треба да се спротивстави на вредностите што доаѓаат од Запад. Во светскиот поредок, во кој во моментов живееме, Русија не може да им конкурира на западните технологии, ниту изградила конкурентна економија.
Поедноставено, не успеа да се наметне како рамноправен соговорник на моќните економии на западот. Руското БДП е во рангот на БДП-то на државата Њу Јорк во Америка, а не може да се спореди со кумулативната економска сила на земјите членки во НАТО. Одредени политички кругови и дел на интелектуалната елита во Москва се носталгични по времињата кога Русија била Царство, или моќна светска сила во склоп на Советскиот Сојуз. Меѓутоа тоа е минато и Русија не успеа да се модернизира во последните 30 години, ниту и појде од рака да се врати на светската сцена како велесила. Основната моќ на руската економија е базирана на извоз на енергенси, посебно нафтата и плинот, а не на финалните производи и технологии што се барани на светскиот пазар. Кога во 2014 Украина направи политички пресврт и изрази желба да се приклучи во НАТО и Европската Унија, почна војна во Украина. Русија ја искористи воената надмоќ со анексија на Крим, додека на исток ги поддржа про-руските сили во војната против Владата во Киев. Проценката на Москва беше дека без Украина под своја контрола, Русија нема да може да ги оствари своите соништа за враќањето на статусот на светска сила. Што значи дека крајната цел би била креирање на таканаречен мултиполарен свет во кој Русија би била центар на еден од тие полови покрај Америка како светски лидер и Кина како моментално втора економска и политичка светска сила. Тоа, како што гледаме, нема да оди лесно.
ЦИВИЛ Медиа: Дали се доволни санкциите кои Западот и ги воведе на Русија за да се промени политичкиот курс на Владимир Путин?
Капо: Санкциите се една од алатките во рацете на западот, и тие веќе со сигурност и нанесоа штета на руската економија. Ефектите од одредени санкции допрва ќе се почувствуваат. Меѓутоа, тешко е да се предвиди дали санкциите ќе бидат доволни за набрзо да се промени руската политика, земајќи ја предвид културата на рускиот народ кој целата втора половина од 20 век живееја под изолација. Во првата фаза на новонастанатата криза режимот во Москва дополнително ќе ја зацврсти својата позиција, додека е неблагодарно да се донесуваат проценки на долги стази. Треба да се има на ум дека во 20 век двете руски империи се срушија одвнатре, Со Октомвриската револуција во 1917 година беше срушено Руското Царство, а во 1991 година исчезна Советскиот Сојуз. Тоа покажува дека Русија, и кога имала моќ, не успеала да изнајде модел со кој долгорочно ќе има влијание врз другите држави и народи. Се случи спротивното, државите кои биле под руско влијание во Источна Европа, едвај чекаа да и се придружат на Европската Унија и НАТО. Кога дојде ред на Украина, Русија одговори со воена инвазија.
ЦИВИЛ Медиа: Западот и помага на Украина, САД бараат од Кина да не и помага на Русија. Дали Русија падна во замка?
Капо: Ако го исклучиме најлошото сценарио, а тоа е користењето на нуклеарното оружје, Русија нема потенцијал да излезе како победник од оваа војна, дури и ако ја окупира Украина. Самиот начин на влезот на руските трупи во Украина во воени колони кои се отворени подвижни цели, укажуваше дека Москва очекувала брза капитулација на Владата во Киев. Верувам дека цел свет е изненаден од силниот од силниот отпор на Украинците кои ја запреа руската војска водејќи војна со една од најјаките армија во светот. Исто така, се покажа дека Русија не е силна како што мислевме дека е. Кина размислува прагматично и се води според своите интереси, а нејзините интереси се пред се во добри односи со Америка и Европа. Според тоа, многумина се сложуваат дека Русија тешко ќе излезе од калта во која упадна.
ЦИВИЛ Медиа: Како влијае руската агресија на односите внатре во ЕУ и односите на ЕУ со САД и Велика Британија?
Капо: Бевме сведоци дека Европејците беа во паника во првите денови од агресијата исчекувајќи ги со страв следните чекори од Москва. Европскиот конформизам е разнишан и настапи шок меѓу европските жители и политички лидери. Сепак, дојде до забрзана консолидација на членките на НАТО и заземен е единствен став во кој е осудена руската агресија што е пропратено со воведување тешки санкции кон Русија. Про-руските политичари во ЕУ одеднаш замолчеа, додека значењето на НАТО, за кое пред пар години, претседателот на Франција Емануел Макрон изјави дека е клинички мртов, преку ноќ порасна и стана по потребен од кога било. Во овој момент сојузот помеѓу САД, Велика Британија и ЕУ е многу стабилен. Се покажа дека Америка и е потребна на Европа како никогаш по Втората светска војна, а списокот со отворени прашања меѓу Европската Унија и Велика Британија е потисната на страна.
ЦИВИЛ Медиа: Можат ли политичките партнери на Путин од Западен Балкан да предизвикаат конфликт?
Капо: Мора да бидеме претпазливи заради искуството што го имаме, но не верувам дека некој смее да се впушти во таква авантура. Балканот се наоѓа во длабока позадина на НАТО, и би било самоубиствен потег за оној кој би почнал оружен судир во име на руските интереси. Таков развој на настаните би бил почеток на поширока европска војна, а можеби и светска. Од друга страна, ако Србија биде приморана да и воведе санкции на Русија, можно е Русија да почне да го дестабилизира Балканот предизвикувајќи немири, побуни и инциденти. Сепак, тоа е помалку опасно отколку Србија да тргне во воени походи како во деведесеттите години.
ЦИВИЛ Медиа: Дали Западот, по руската агресија врз Украина ќе ја забрза интеграцијата на Западен Балкан во ЕУ?
Тоа би било очекувано, пред се за Босна и Херцеговина. Важно е да се разбере дека за стабилноста на Балкан, клучна земја е Босна и Херцеговина, а не Србија! Погрешни се проценките дека Балкан ќе се стабилизира на начин што кон Србија ќе се настапи со линија на помал отпор и се допушта нејзино балансирање меѓу Русија и Европската Унија. Ваквата Србија не е фактор на стабилност, туку токму обратното, фактор на нестабилност и на сите балкански проблеми. Србија нема сила да игра на две столчиња, и сосема е веројатно дека ќе мора набргу да се определи. Приемот на Босна и Херцеговина во НАТО би ја забрзал демократизацијата во Србија, бидејќи соништата за голема Србија би биле трајно поткопани. Србија потоа би морала да се сврти кон себе, со што би почнала демократизацијата на нејзиното општество. Само вистински демократска Србија, ослободена од митологијата, може да придонесе кон стабилизацијата и просперитетот на Балкан. Таквата Србија не би имала територијални претензии кон соседите, и би била во состојба да ги реши отворените прашања со Косово.
Аднан Капо е директор на Институтот за геополитика, економија и безбедност. Дипломирал политички науки во Државниот универзитет во Аризона, магистрирал економика на Универзитетот во Делавар. Бил советник на членот на Претседателството на Босна и Херцеговина, др. Харис Силајџиќ, како и советник на министерот за надворешни работи на БиХ, Свен Алкалај. Има богато искуство на полето на политиката, медиумите и менаџментот.