Концесиите за малите хидроелектрани, нелегалната сеча на дрвја, криволовот и насилната урбанизација се меѓу најголемите опасности кои ја демнат Шар Планина. Додека трае процесот за прогласување на дел од планината за национален парк и во очекување на јавните расправи меѓу локалното население, екологистите и институциите, јавноста сè погласно апелира дека заштитата на Шара не смее да остане само на хартија. Подрачјето во кое има огромен број ендемични или загрозени видови со извонредна вредност мора да добие итна и вистинска заштита. Овие теми, велат граѓанските активисти мора да се отворат и на јавните расправи, кои беа одложени на неодредено време заради зголемената бројка на заболени од ковид-19. Еколошките активисти се особено гласни кога станува збор за концесиите за малите хидроцентрали, со кои се заробуваат малите реки неопходни за опастанок на биодиверзитетот, а енергетскиот бенефит е занемарлив.
Од Македонското еколошко друштво очекуваат на јавните расправи кои ќе ги организира Министерството за животна средина да има конкретни одговори во однос на тоа како ќе се управува идниот национален парк, како и кои ќе бидат дозволените и забранетите активности во посебните зони на управување. Особено што заканите врз природата на Шар Планина остануваат и понатаму. Од МЕД велат дека во низата јавни настани кои во соработка со Центарот за едукација и развој беа спроведени во полошкиот регион во рамките на јавната кампања за прогласување на Шар Планина за национален парк, за да се запознае локалното население со придобивките од прогласување на национален парк, имаше различни реакции и ставови на граѓаните, од многу позитивни до многу негативни, односно како што е и очекувано, има и поединци и групи кои сметаат дека национален парк ќе им ги загрози интересите.
„Проблемот, според нас, може да се лоцира во недореченоста на законската рамка, односно на Законот за заштита на природата, кој предвидува можност за развој на одржливи туристичко-рекреативни дејности и одржливо користење на природните ресурси, и едното и другото на начин на кој не се загрозуват вредностите на подрачјето“, велат во МЕД.
Овие активности ќе треба да се дефинираат во Планот за управување со националниот парк, чија основна намена е всушност да ги дефинира посебните мерки и активности за заштита на вредностите. Планот ќе се усвојува по донесувањето на Законот за прогласување на националниот парк и воспоставувањето на јавната установа „Национален парк“, што во случајот на Шар Планина, како нов национален парк, значи дека нема претходно воспоставена пракса на дозволени и забранети активности.
„Покрај „малите“ хидроцентрали, илегалната сеча на дрвја, криволовот и постојаната урбанизација, односно никнувањето на илегални градби низ планината, постојат и идеи за пробивање на нови патишта, пренамена на земјиште и слично. Законот за прогласување на националниот парк и Планот за управување во идеален случај би требало да стават крај на овие отворени прашања, што не значи дека проблемите ќе згаснат со донесување на законот. Идното тело за управување ќе има многу работа на контрола на овие појави, едукација на населението и овозможување на активности кои ќе имаат придобивки од воспоставената заштита“, посочуваат во МЕД.
Од невладината организација „Еко Герила“ бараат Шар Планина што поскоро да стане национален парк и да ја добие соодветната законска рамка за заштита. Сепак, тетовските екологисти сакаат и одговорност од институциите кои издаваа концесии за мали хидроцентрали.
„Не можеме едноставно да замижиме и да кажеме заштитата почнува од сега, а тоа што било досега е во ред“, вели Нгадњим Мемети од „Еко Герила“. Посочува дека сакаат да ја имаат на увид сета документација за доделувањето на концесиите, особено Студиите за оценка на влијанието врз животната средина, чија законитост ќе ја проверуваат експерти.
„На Шар Планина, освен хидромафијата постојат уште две сериозни закани, тоа е нелагалната сеча на дрвја и криволовците. Од досегашното искуство многу е вероја
тно тие дека ќе останат проблем и во иднина, доколку конечно не се воведе силна контрола и строги казни. Но, казни кои навистина ќе се изрекуваат и ќе ги засегнат прекршителите на законите. Се друго ќе биде само попма, без вистински ефект“, вели Мемети.
Постапката за прогласување на Шар Планина за заштитено подрачје во моментов се наоѓа во фазата на јавните расправи, кои беа одложени заради зголемената бројка од заболени од ковид-19. Во Министерството за животна средина велат дека во моментот ги дефинираат начините на кои ќе се организираат новите јавни расправи, а најверојатно ќе се комбинираат повеќе начини на комуникација со јавноста, за да се одбегне опасноста од собирање на поголема група луѓе во затворен простор.
„Се консултираме како да се слушне засегнатата јавност, со цел различните целни групи да бидат точно информирани, контактирани и да ги искажат јавно своите забелешки и коментари. Најверојатно, ќе бидат искористени различни алатки, бидејќи за ова прашање постои голем интерес на јавноста по различни аспекти на темата кои неминовно бараат и различен пристап при изборот на комуникациските канали и алатки“, велат во Министерството, но не посочуваат кога ќе се одржат јавните расправи и дали ќе останат четири или бројот ќе биде поголем.