пишува: КАТЕРИНА КОЛОЗОВА
Насловот е инспириран од email порака што ја добив од пријател и колега кој работи во Берлин, кој е Македонец, но кој, веќе подолг период, се занимава со светски и европски прашања на политичкиот јавен говор и меѓународните односи, а не толку со нашите. Разговаравме за стигмата на „ревизионизмот“ во нашата историографија како нешто што го влечеме од периодот на неуспешниот обид да се изгради вистински социјализам (периодот на СФРЈ), за бугарофобијата, но и за национал-шовинизмот на моменталната власт во Бугарија и неприфатливоста на бугарските барања во делот каде се врши насилие врз правото на национална себе-идентификација. Го загатнавме и прашањето на колективна вина, вклучувајќи го и проблемот дека ако на бугарскиот народ му припишуваме колективна вина за периодот на соработка со нацистичка Германија, а на сопствениот народ му подаруваме комплетна апсолвираност од секаква вина, и самите, сосема несвесно, учествуваме во градењето на еден националистички стереотип за соседот. Исто така, градиме себе-глорифицирачки стереотип, без никакво преиспитување, и со тоа креираме посебен тип на национализам, на колективна нарцисоидност, кој нужно изродува шовинизам кон оној кој сме го отсликале како наш антипод. По целата размена, мојот пријател заклучи, дека „ние се трудиме да направиме една убаво уредена градина со цвеќиња на терен на кој постојано врват булдожери.“ Неговата констатација беше со тон на резигнација.
Ако е теренот врвулица од булдожери, еве, да пробам да направам една мала висечка градина од ереси но и општи места што на возачите на булдожери можеби дури и ќе им се допаднат, и да пробаме да воспоставиме некаква хармонија во сето противречие.
Она што сакам да го кажам, а на секој обичен човек му е познато, и не е некоја исклучителна мудрост (но е едноставна мудрост), е следново: стварноста, особено во замрсени и болни периоди од историјата (на нации, заедници, па дури и семејства и поединци – секаква историја, значи), не е црно-бела. Стварноста е и сива и шарена. Што потрауматична, стварноста е повеќе сива одошто шарена.
Црно-белата историја и визија за нештата е догматска. Црно-бела и статична слика за нештата во општествените науки е догматизам, и науката ја прави сè повеќе прислужничка на нацијата-држава а помалку наука. Првата работа по повод која три претставници на нашата историска комисија се оградија од интервјуто на Зоран Заев за БГНЕС е дека извршил престап на „ревизионизам.“ Шокантно е дека современи научници користат терминологија на историографијата на СССР (и СФРЈ) според која „историскиот ревизионизам’ е автоматски нешто негативно, недопустливо и морално одбивно. Обична посета на Википедија на англиски под терминот „историски ревизионизам“ ме доведе до следнава дефиниција преземена од Американското здружение на историчари:
„Историскиот ревизионизам е средство со кое историските податоци, историјата на едно општество, онака како што е разбрана во колективната меморија, постојано вградува нови факти и толкувања на настаните што се вообичаено разбрани како историја. Историчарот и член на Американското здружение на историчари, Џејмс М. Мекферсон рекол: Четиринаесетте илјади членови на ова Здружение, сепак, знаат дека ревизијата е живата крв на историската наука. Историјата е постојан дијалог помеѓу сегашноста и минатото. Толкувањата на минатото се предмет на измена во светлото на нови докази, нови поставени прашања во однос на доказите, нови перспективи стекнати со текот на времето. Не постои една, вечна и неменлива „вистина“ за минатите настани и нивното значење. Непрекинатата потрага на историчарите во разбирањето на минатото, односно, ревизионизмот, е она што ја прави историјата жива и ѝ дава смисла.“ (M. McPherson е претседател на Американската асоцијација на историчари кога ги пишува цитираниве зборови)
За жал, многу често и сосем погрешно, во нашиот јавен дискурс се изедначува негационизмот (кој вклучува намерно извртување факти и проблематизирање на моралната одговорност) на холокаустот или други злодела на фашизмот со ревизионизмот. Сепак, зборот ревизионизам и ревизија во современата историографска наука значат нешто друго (имено, погоре-цитираното). За современи научници, сепак, ова треба да биде јасно, како и тоа дека зборот „ревизија“ не може да го фрлаат како попови анатема. Конечно, ние самите бараме Бугарија да изврши ревизија на својот историски наратив, за да го признае постоењето на македонската нација – како е тоа принципиелна позиција, на другиот да му препорачувате ревизионизам, а за себе хистерично да го фрлате зборот наоколу како анатема?
Исто како бугарската страна, и нашата страна, очигледно, има членови на комисијата кои се заглавени во догматизмот на пост-советскиот концепт за историографија. Реакциите во јавноста во кои се едначеше секаква, отсекогаш, и некогаш и денес Бугарија со фашизам – наспроти нашата ангелска слика за самите себе – говори дека треба да го преиспитаме сопствениот шовинизам испреплетен со идеализирана слика за историјата. Тоа нема да го намали нашето поентирање дека Бугарија во моментов се однесува шовинистички кон нас, туку само ќе даде морален кредибилитет на нашите обвинувања за бугарскиот шовинизам. Ако немате друго оружје освен правдата на своја страна (а ние немаме), применете го Кантовиот категориски императив и прашајте се дали постапувате според следниов принцип: „Постапувај на таков начин што ќе го третираш човештвото, независно дали во сопствено име или во име на кој било друг, не како средство туку едновремено и секогаш како цел по себе.“ (Имануел Кант, Grundlegung zur Metaphysik der Sitten / Immanuel Kant, Groundwork of the Metaphysic of Morals)
Македонија не смее да допушти менување на именувањето на јазикот како локално така и на европско и меѓународно ниво, не смее да допушти насилие врз придавката која го означува етносот и националната определба, но Македонија мора да се преиспита за моралната чистота на која претендира за да биде вистински тоа – морална чистота и праведност и искреност пред самите себе, а со тоа и пред другите. Затоа, македонската држава и општество ќе мора да си го постави прашањето за квалитетот на сопствената историска комисија, содржината на нашата официјална историја (која создала наставници кои во трета година гимназија учениците ги подучуваат дека фашизмот во Бугарија настапил во 1934 со монархизмот на Борис Втори) и присуството на шовинизам кон бугарските граѓани како во јавниот говор така и во негуваната култура на секојдневието. Мора прво да го исчистиме сопствениот двор, и тоа заради самите себе, а потоа да плукаме во туѓиот, независно од прашањата на ЕУ интеграциите, заканите со вето, темата на регионално добрососедство и другите големи политички наративи.
Сите права се задржани. ЛИНК: Услови за користење, авторски права и заштита на приватноста. Тесктот е личен став на Авторката.