пишува: КАТЕРИНА КОЛОЗОВА
Преобликувањето и прeобмислувањето на севкупниот образовен систем, и тоа на сите негови нивоа, е ставено во центарот на економското закрепнување и на јакнењето на општествената отпорност како европски пост-пандемски приоритет, усогласен со „двојната транзиција“ (дигитална и зелена) на Европската унија, која, пак самата, е усогласена со глобалните индикатори на одржлив економски развој до 2030 поставени од Обединетите нации (УНЕСКО). Образованието е во сржта на овие процеси бидејќи ги усогласува своите заложби со процесите на научна иновација, со цел и глобално, но и како континент и регион, економијата да транзитира кон потполно зелена економија. Дигитализацијата е препознаена како еден од клучните начини да се премине кон зелена и одржлива економија – целта е да се намали јаглеродниот отпечаток со намалување на непотребни патувања, користење хартија, намалена потреба од градежни зафати за активности кои може да се изведуваат онлајн, и слично.
За сево ова да стане стварност, потребно е креирање на работна сила која ќе создава нов пазар на труд и нови форми на економија, наместо произведување работна сила за постојниот пазар кој е веќе во изумирање (благодарение на глобалниот тренд на автоматизација на трудот, кој нема да нè одмине). Овој економски натпревар на глобално ниво произлегува од научни откритија кои се, всушност, погонот на економското напредување, а овој тип на економија веќе го заменува спекулативниот (берзански) тип на глобална економија.
Од наведениве причини, државата мора да има функционална Агенција за евалуација и обезбедување квалитет на високото образование, опремена со кадри кои пишуваат и се изразуваат течно на англиски и се добро вмрежени во Европската високо-образовна област чии заложби ги разбираат и суштински а не само формално. Оваа агенција треба да соработува во тесна спрега со некоја идна агенција за мерење на научно-истражувачкиот квалитет за што треба да постави свои национални индикатори. Тие национални индикатори, пак, треба да се сообразени со европските и нивната адаптација за Западниот Балкан изразена во Планот на ЕУ за стратешко инвестирање во регионот. Националните индикатори треба да се креираат од панели создадени од локални и меѓународни академски авторитети, но предводени од експерти од областа на повеќе-проблемските политики (multi-issue policy experts).
Таков е составот на британскиот како и на останатите национални панели на напредните европски држави кои воспоставиле:
1) национални индикатори (според кои би мереле двете или една двојна агенција за квалитет),
2) национална метрика на академско напредување која веќе сега треба да се сообрази со принципите на Отворена наука и „алтметриката“ (наместо класичната биометрика, користена во базите на индексирање) бидејќи таа го мери учинокот врз стварноста на еден научник – колку неговите идеи се одразиле во креирање политики или во индустријата, колку го привлекува вниманието на студентите, колку е дискутиран од пошироката јавност и, со тоа, способен да предизвика општествена промена.
Ништо од ова нема да има ефект во стварноста, дури и да се воспостави, додека не се промени Законот за високо образование кој ја одзема автономијата од високо-образовните установи во признавањето на кредитите и дипломите од странство, и ја сместува земјава меѓу грст автократски држави кои се дел од Болоњскиот процес. Тој процес е долг, далеку од автоматски (а треба да е таков) и, со тоа, го обесхрабрува враќањето на младите со странски дипломи во земјава – непријателската клима кон нашите потенцијални повратници со дипломи стекнати во Европската образовна област (EHEA), создадена од централизиран, скап, неизвесен и бескрајно бирократизиран процес, придонесува најдиректно за постојаниот одлив на мозоци.
Постојат и други делови на законот кој мора да се изменат или, уште подобро, да се укинат сите 20 и кусур бесмислени дополненија на оригиналниот закон од 2008 а овој, пак, да се дополни со прилагодувања на дигиталната ера. Ова е предуслов да се создаде благопријатна клима за иновација, напредно образование и охрабрувачки услови за враќање на нашите дипломци од странство – или за да го продолжат своето образование овде или за да се вработат без пеколот на „нострификација“ при МОН.
Ова се повеќе-секторски процеси кои мора да се усогласат, но тоа никако нема да се случи по пат на празноговорот на разни стратегии, акциски планови, пери-носи физибилити студии туку со сеопфатна policy анализа на сите нивоа. Токму онака како што условува ЕУ Стратешкиот план за инвестиции во Западниот Балкан (COM (2020) 641 of the EC for the WB, p. 3, p. 18).
Сите права се задржани. ЛИНК: Услови за користење, авторски права и заштита на приватноста. Текстот е личен став на Авторот.