Кога зборуваме за илегално оружје и за шверц на оружје, тука се два битни елементи кои мораме да ги поврземе. Со распадот на бивша Сојузна Федерално социјалистичка Југославија нејзините конструктивни елементи станаа посебни држави. Меѓутоа комуникациите кои што ги поврзуваат тие држави, комуникации кои ги поврзуваа соседните општини меѓу Македонија и Србија, помеѓу Србија и Црна Гора, помеѓу Црна Гора и Косово, станаа сега нови држави со нови граници. Меѓутоа без оглед на тоа што се воспоставени граници, комуникациите останаа и тие комуникации на некој начин беше невозможно до крај да се контролираат, и контролата на тие комуникации ги презеде всушност мафијата и криминалните групи користејќи ги за своите потреби, вели Александар Николиќ Писарев во интервју за ЦИВИЛ, како дел од проектот „Минатото, сегашноста и иднината на контролата на оружјето во Република Северна Македонија“ со поддршка од Глобалната иницијатива против транснационалниот организиран криминал и Резилиенс фонд.
Вториот елемент кој силно влијаеше на недозволена трговија со оружје тоа беа настаните во Албанија и на просторот на бивша Југославија со распадот на ЈНА, и во еден момент имавме од Албанија 550 илјади парчиња оружје и околу 839 милиони парчиња муниција, 16 милиони пакувања на разни експлозиви коишто преминаа во рацете на криминални групи.
Тие криминални групи почнаа да го пренесуваат и шверцуваат тоа илегално оружје, најнапред по илегалните патни правци на просторот на Западен Балкан, меѓутоа како минуваше време и како цената на оружје почна да паѓа, тоа оружје почна да се прелива и во соседните држави, а посебно и во земјите на Европска унија, каде што и со предупредувањата на ЕУ и на нивните истражувачки центри укажува на тоа дека таков неконтролиран шверц на оружје може да дестабилизира и некои земји на Европа.
Што се случи понатаму, зошто е тоа така? Да речеме дека цената на еден калашников во просторот на бивша Југославија, вклучувајќи ги Албанија и Косово, достигнува цена до 300 евра, меѓутоа тој ист калашников ако го префрлите во било која земја на Европската унија достигнува цена до 3.000 евра.
Тоа јасно укажува колку криминалните групи се заинтересирани оружјето што остана на овие простори на некој начин да го префрлат во земјите на Европската унија. Тоа нормално ги загрижува европските влади бидејќи тоа може да доведе до безбедносни ризици.
По Брегзит се појави една интересна ситуација, во Англија практично ниту полицијата не носи огнено оружје и каде што нивото на криминал завршуваше со ладно оружје (ножеви итн.), почна да се префрла големо количество на оружје од балканските земји и во територија на оваа држава што претставува еден загрижувачки момент.
Втора работа е што и големи производители на оружје, тоа го покажува праксата години наназад, кога се намалува побарувачката на легално оружје и кога се воведуваат големи рестриктивни мерки во набавка на легално оружје, големите фабрики почнуваат да лиферуваат преку криминалците во спрега со организирани шверцери на оружје да лиферуваат дел од својот арсенал преку црниот пазар. Во денешно време е многу тешко да се контролираат сите патишта по кои се движи илегалното оружје.
Има еден интересен пример, на почетокот на 20 век, што направи Црна Гора во тоа време за да спречи илегално оружје, она со декрет нареди секоја машка глава во Црна Гора мора да поседува оружје но тоа оружје мора да го купи од државата. На тој начин се воспостави контрола на оружјето.
Битно е да се воспостави систем покрај безбедносниот којшто ќе ги контролира илегалните канали на шверц на оружје, да се воспостави систем како да се обезбеди контрола на легално оружје. Што повеќе имате рестрективни закони за набавка на легално оружје, толку повеќе ќе имате поголем шверц на илегално оружје и криминал.
Камера и транскрипција на текстот: Дехран Муратов
Монтажа: Ариан Мехмети