Државната изборна комисија, по правило, првичните резултати од изборите добиени по електронски пат ги објавува сукцесивно, а резултатите врз основа на записниците од ОИК во рок од 12 часа по завршување на изборите Конечните резултати се објавуваат веднаш, односно 24 час од денот на нивната конечност.
Конечноста на изборните процеси, всушност, зависи од бројот на поднесени приговори, нивно усвојување или одбивање од ДИК, колку од нив ќе завршат на Управен суд. Приговорите во принцип се поврзани со заштитата на избирачкото право, постапка која е итна а се однесува како на избирачите (гласачите), така и на подносителите на листи.
Заштита на избирачкото право – улогата на ДИК и Управен суд по приговори на избирачи и на подносители на листи
Избирачи
Избирачите на кои им е повредено избирачкото право, според измените во Изборниот законик, член 149, на денот на гласање во рок од 12 часа поднесуваат приговор до ОИК. ДИК е должна да донесе одлука во рок од 2 часа. Против оваа одлука може да се поднесе тужба до Управен суд во рок од 12 часа по приемот на решението. Управниот суд е должен да постапи по тужбата во рок од 2 часа по нејзиниот прием.
Секој избирач на кого му е повредено лично избирачкото право во секоја фаза од изборниот процес, може да поднесе приговор до Државната изборна комисија непосредно или преку општинската изборна комисија, во рок од 48 часа.
Исто така, избирачите треба да имаат предвид дека ако одлуката на ДИК по поднесен приговор се однесува на одредено дејствие на избирачкиот одбор или избирачот ги исполнува законските услови да биде запишан во избирачкиот список, a процесот на гласање е во тек, на избирачот ќе му се овозможи остварување на избирачкото право, преку процедура предвидена во посебно упатство донесено од ДИК.
Подносителите на листи
Приговор на постапката на гласање од подносител на листа, член 148 од Изборниот законик, се поднесува во рок од 48 часа по завршување на гласањето, а приговор за постапка на сумирање и утврдување на резултатите во рок од 48 часа по објавување на првичните резултати. ДИК е должна во рок од 72 часа да донесе одлука по приемот на приговорот. Против одлуката на ДИК може во рок од 24 часа, по приемот на решението, да се поднесе тужба до Управен суд.
Подносителите на листи, исто така, можат да поднесат тужба до Управен суд против одлуката на ДИК за поништување на гласање во избирачко место во рок од 24 часа. Управниот суд е должен да постапи во рок од 48 часа.
ДИК по службена должност, или по поднесен приговор, со решение го поништува гласањето на гласачкото место ако избирачкиот одбор не го спроведува гласањето на начин утврден со овој законик, а неправилностите влијаеле на постапката за гласање или постапката за сумирање и утврдување на резултатите, ако е нарушена тајноста на гласањето, гласањето било прекинато подолго од 3 часа, полицијата не одговорила на барањето за интервенција од страна на избирачкиот одбор, а за тоа имало потреба и влијаело врз спроведувањето на гласањето на избирачкото место, бројот на гласачките ливчиња во гласачката кутија е поголем од бројот на избирачите што гласале, бројот на отпечатоците од прсти од гласачите кои гласале не се совпаѓа со бројот на гласачки ливчиња во гласачката кутија и некое лице или лица гласале за други лица.
ДИК со решение ќе го повтори гласањето на гласачките места во случаите од ставот (1) на овој член каде што гласањето е поништено само ако вкупниот број на запишани избирачи на тие избирачки места на ниво на изборна единица, град, односно општина влијае врз вкупните резултати.
Гласањето на гласачкото место кое е поништено ќе се повтори по 14 дена од денот на гласањето.
Управен суд
Управниот суд по тужбите на избирачите и на подносителите на листи против одлуките на ДИК расправа и одлучува во совет од петмина судии избрани по пат на ждрепка, на јавна седница за која ја информира јавноста и овластените претставници по чии тужби се одлучува.
По завршувањето на јавната расправа Управниот суд е должен во рок од 2 часа јавно да ја соопшти изреката на одлуката. Судот е должен да ја објави одлуката на својата веб страница во рок од 24 часа од моментот на објавувањето на изреката а одлуките ќе го содржат и начинот на гласање на секој судија поединечно.
Управниот суд може да ја потврди или преиначи одлуката. Одлуките по приговор и тужбата со самото донесување се објавуваат на интернет страницата на Управниот суд, ДИК, општинската изборна комисија и на друг соодветен начин.
Одлуките на Управниот суд се правосилни и против нив не може да се изјави жалба или друг вид на правна заштита.
Како да се поднесе приговор
Граѓаните, како и подносителите на листи приговорите за заштита на избирачкото право ги поднесуваат во писмена форма и тие содржат: место, време, опис на направената повреда, сторителот и доказите на кои подносителот се повикува; име, презиме и потпис на подносителот на приговорот, односно на овластениот претставник и електронско сандаче за прием на писмена.
Доставувањето на приговор и тужба по пошта не е дозволено.
Приговорите можат да се поднесуваат и на посебни обрасци, пропишани од ДИК. Доколку во постапката за одлучување по приговор се утврди или произлезе друга повреда на избирачко право на избирач или повреда на избирачко право на подносител на листа, ДИК може да поведе постапка за заштита на избирачко право по службена должност.
Б. Ј.