ЏАБИР ДЕРАЛА
Перцепцијата за „различните“ или „другите“, што и да подразбираат тие поими, во несигурен и поларизиран свет во кој се води голема војна во Европа, неизбежно и сè повеќе е заснована на омаловажување и недоверба. Центрите на моќта кои водат војна за уништување на вредностите што се подразбираат под демократија и човекови права и слободи, одамна се во тој поход.
Последица на таа војна се фрагментирани општества во кои перцепцијата за другите е пропорционална со нивото и интензитетот на поларизација и контаминација со длабоко вкоренети предрасуди и стереотипи, кои лесно прераснуваат во презир, нетрпеливост, омраза и отворено насилство. Сето тоа придружено со долготрајни кампањи со дезинформации, говор на омраза и поттикнување на насилството.
Да видиме како се однесуваат две, условно кажано, општествени групи.
Жртви
Другите не се вредни (дури ни истиот воздух да го дишат со нас), но затоа сакаат да го грабнат и уништат сè што е наше. А нашето е од бога дадено, свето, највредно од сите, ни припаѓа само нам. Сме го стекнале низ вековите со страдалничка борба и крвави жртви.
Другите не можат да бидат наши соседи и партнери, бидејќи секогаш, колку и да не изгледа така, длабоко во нив тлее желбата да нѐ уништат и да го земат тоа што е наше. Иако се прости и безвредни битија, без оглед на тоа дали се или не се помалобројни, тие поседуваат способност да коваат заговори против нас и да ни ги преземат главните лостови на моќта и постојано се обидуваат да завладеат со нас.
Едноставно, ние секогаш сме жртви на другите. Против нас има мрачен заговор, глобален заговор за нашето уништување.
Тоа е таа постојана епска разиграност на горчината, самосожалувањето и презирот. Која секогаш е на границата да се претвори во милитантна омраза.
Прогресивни
Дури и кога сме прогресивни, па решаваме да ги прифатиме различните од нас, ние тоа го правиме затоа што сме благородни, сомилосни и големи, секако и повредни од нив, различните. Па кога би биле исто толку вредни како нас, не би биле различни, зарем не? Но ние сме модерни и прогресивни, затоа и ги прифаќаме различните. Треба еднаквоста да се негува, да им се помогне на другите да се приближат до нашите небесни височини, да им се даде шанса. Да им се подари еднаквоста, толку колку што заслужуваат.
Сепак, сѐ има свои граници. Секогаш ни е на располагање правото да се разочараме и да им се придружиме на оние што не се толку прогресивни како нас, па да кажеме – „Навистина, во право се радикалите, овие не ја заслужуваат нашата доверба и добрина!“
Причини
Кога зборуваме за причините за толку широко распространетата нетрпеливост меѓу заедниците, етнички, верски и расни, како и други облици на заедници, сѐ можеме да сведеме на еден збор: СТРАВ!
Страв од непознатото, страв за сопствениот идентитет, безбедност, благосостојба. Страв за сопствениот опстанок!
За корените на овие состојби и процеси може да се говори и пишува многу, но колку и да анализираме, повторно ќе дојдеме до истиот заклучок – во коренот на сите предизвици меѓу различните заедници е токму стравот.
Фактори
Главен фактор за влошување на односите меѓу заедниците се политичките партии, организации и групи. Тие го одбираат поттикнувањето на национализмот и насилството, бидејќи е најевтиниот, најефикасниот и воедно најдеструктивниот начин да се дојде до гласови, популарност и мандати. Поларизација, ширење страв и ветување дека тие ќе ги спасат луѓето од другите, различните.
Се разбира, тоа би било невозможно без „експертската“ помош од интелектуалците, образовните институции и дел од граѓанското општество, а да не заборавиме и на тивкиот длабоко зачмаен, политизиран/партизиран и, најмногу од сè, конзервативен и неедуциран клиент – администрацијата.
Воено-разузнавачките, политичките и финансиските структури во антидемократските земји, во директна или индиректна спрега со домашните „трагачи по богатство“, учествуваат во фрагментацијата и поларизацијата на општеството, а потоа и во деструкцијата на институциите, безбедноста и стабилноста на државата.
Сето тоа е овозможено преку агресивна експлоатација на најмоќното оружје без барутно полнење – медиумите.
Итни чекори
Најитно се потребни решителни и сеопфатни чекори во повеќе критични области и тоа во образованието, културата и медиумите. Тие чекори мора да бидат придружени со јасно изразена политичка волја, да бидат недвосмислени и бескомпромисни.
Владеењето на правото подразбира и решително спроведување на законите за заштита на човековите права и слободи, наспроти ширењето на етничка, верска и расна нетрпеливост, и военохушкачка пропаганда.
Институциите и прогресивните општествени и политички структури мораат да работат на понатамошна секуларизација на државата, а не да кокетираат со верските поглавари и да преземаат популистички чекори за да ги одбранат своите политички позиции и рејтинзи. Таквото однесување е штетно и за општеството, и за државата, а на подолги патеки и за самите нив.
Препораки
Долгогодишни препораки на ЦИВИЛ до граѓанските организации, особено до неколкуте мрежи кои ги адресираат дискриминацијата и човековите права и слободи, се да вложат повеќе напори во генерирање на конкретни активности и настани со кои ќе се промовира концептот и Стратегијата за мултикултурализам, претходно позната како „Едно општество за сите“.
Препорака и до медиумите и граѓанските организации и мрежи поврзани со медиумските прашања е да ги постават активностите и содржините на темите поврзани со односите меѓу заедниците како приоритетни.
Понатаму, препорака до Владата и институциите е:
- да преземат мерки за превенција, односно санкционирање на говорот на омраза и ширењето на етничка верска и расна нетрпеливост, кои се кривични дела и
- да продолжат со добрите практики на креирање позитивен амбиент за развој на мултикултурализмот во земјата.
Препорака на ЦИВИЛ е тие во наредниот период да се фокусираат уште повеќе на доследно и уште подинамично спроведување на Акцискиот план на Стратегијата и креирање на новата Стратегија 2023-2025 година, со посебен акцент на образовните и културните институции, и медиумите.
Заклучокот е едноставен. Развојот и доследноста во политиките и практиките поврзани со односите меѓу заедниците имаат клучна улога во развојот на македонската демократија и исполнувањето на националните интереси. Тие се клучни за безбедноста и стабилноста на Република Северна Македонија. Нема ништо поважно од тоа.
Дозволено е преземање на текстот според лиценцата Creative Commons 4.0. | Извор: CivilMedia