пишува: АНГЕЛА ПЕТРОВСКА
Со Законот за здравствена заштита е определено дека со задолжителното здравствено осигурување врз начелата на заемност и солидарност, на осигурениците им се обезбедува право на основна здравствена заштита, така што правата од основната здравствена заштита се обезбедуваат и на лицата кои се наоѓаат на издржување казна затвор, лицата кои се наоѓаат во притвор, ако не се осигурани по друга основа и малолетните лица кои се наоѓаат на извршување воспитна мерка упатување во воспитно – поправен дом. За оваа категорија граѓани правото на остварување на здравствената заштита е уредено со Законот за извршување на санкциите каде е определено дека здравствената заштита на осудените лица е организирана според општите прописи од областа на здравството.
Во изминатите години, некои наши обвинети и притворени јавни личности многу често го користеа терминот „здравствени причини“ за да не дојдат на рочишта, да бараат да бидат ослободени од притвор, а некои од нив поради истите, имаат чести посети во болниците.
Па така, најсвежиот пример е со поранешната специјална обвинителка Катица Јанева, обвинета во случајот „Рекет“ и во притвор, од истражниот затвор беше однесена во клиниката „Жан Митрев“, каде и беше извршен интернистичко кардиолошки преглед. Здравствената состојба на Јанева, според нејзините адвокати, била лоша и таа се жалела на висок притисок и општа анксиозност. Јанева беше задржана во „Жан Митрев“ четири дена, а вчера ја вратија во притвор.
Бојан Јовановски (Боки 13), кој е осомничен за „Рекет“ и е во притвор, таму неколку пати се жалеше на болки во стомакот. Тој претходната недела беше изнесен со носилка од Обвинителството за гонење организиран криминал и корупција, набргу откако таму беше донесен од затворот во Шутка за да даде исказ. Неговиот адвокат Сашо Дуковски, изјави дека кога тој дошол Јовановски веќе масивно повраќал во тоалетот и потсети дека веќе има мислење од Клиниката за торакална хирургија дека му е неопходна хоспитализација поради целокупната здравствена состојба.
„Непријатни сцени се тоа, обвинителството како и јас не сме лекари, но она што го видовме не беше пријатно. Секој заслужува право на живот, тоа е уставно загарантирано. Јас сметам дека на секого треба да се даде адекватна медицинска нега независно дали и што сторил. Кривична или било каква постапка е една работа, правото на живот или здравје е друга работа. Не случајно е сега итно однесен во болница и не случајно досега најмалку 20 пати бил на субспецијалистички преглед и има мислење дека е неопходна хоспитализација“, додаде Дуковски.
Праксата во македонското судство брои уште вакви случаи, па така, поранешниот министер за транспорт и врски, Миле Јанакиески, поради здравствени причини во август годинава беше пуштен од затворот Шутка и спроведен во куќен притвор. Одлуката беше донесена по жалбата на Јанакиевски на мерката притвор од Основниот суд Скопје за предметот „Шпански скали“. Јанакиески беше притворен на 29 јуни по барање на Обвинителство за организиран криминал и корупција во истрагата „Шпански скали“. Судија на претходна постапка им определи 30 дена притвор на Јанакиески и на уште седуммина осомничени, кои беа уапсени за незаконска продажба на државно земјиште со што ја оштетиле државата за над 2,7 милиони евра.
На 2 јули беше објавено дека Јанакески одбивал да ја прими затворската храна, но немаше немаше официјален став дали почнал штрајк со глад, или ја одбива само храната од затворот. На 10 јули, Јанакиески, според болнички извори, се пожалил на болка во пределот на бубрезите, по што бил прегледан в болница од специјалист. Но, тој не нашол дијагноза и причина за да биде задржан Јанакиески на болничко лекување.
Во јули годинава, поранешениот директор на УБК, Сашо Мијалков побара од судот да му го врати пасошот за да оди да се лекува во странство. Еден од адвокатите на Мијалков рече дека тој имал закажано операција на хранопроводот во странство на 14 август и дека таа операција не се прави кај нас.
Правосилно осудениот во случајот „Труст“, Сеат Кочан, во август до СЈО доставил ново барање за одлагање на издржувањето на казната затвор, поради здравствени причини.
„Во однос на повеќе новинарски прашања поврзани со издржувањето на казната затвор на еден од правосилно осудените лица во предметот 1459/17 од Обвинителството означен како „Труст“, информираме дека до надлежниот судија за извршување санкции доставено е ново барање за одлагање на издржувањето на казната затвор по кое барање Судот веднаш се обрати до приватната клиника каде е хоспитализиран осудениот за добивање на целокупната документација поврзана со барањето“, информираа од Кривичниот суд во Скопје.
Во мај годинава, рочиштетот за предметот „Тврдина 2“ беше одложено бидејќи не беа присутни еден од адвокатите, како и првообвинетиот Горан Грујовски, поранешен началник на Управата за безбедност и контраразузнавање, кој беше отсутен поради здравствени проблеми.
На Александар Јаневски Тошта, обвинет за обидот за убиство на Зијадин Села, на рочиште минатата година, му се слоши откако судот соопшти дека за него останува обвинението за убиство во обид.
Поранешната министерка за внатрешни работи, Гордана Јанкуловска, беше ослободена поради нејзината бременост.
Ситуацијата со „обичните“ осудени лица или притворени не е баш иста.
Да се потсетиме какви се животните услови во македонските затвори и на смртните случаи во претходните години.
2017 година ќе ја памтиме по тоа што само во првите шест месеци, во КПД „Идризово“ имаше шест жртви.
За еден смртен случај на осуденичка, од затворот изјави дека откако и се слошило, била повикана Брза помош, која само констатирала смрт, бидејќи во затворот нема дежурен лекар.
Уште тогаш, правен советник на Хелсиншкиот комитет, Воислав Стојановски, изјави дека најголем проблем во затворите е пренатрупаноста и недостатокот на медицински персонал. Тој додаде дека за едно легло во затворите има по двајца затвореници и дека медицинскиот персонал не може да постигне да им излезе во пресрет на сите, затоа што работи само една смена. Исто така, додаде дека „пренатрупаноста во затворите ќе се намалела доколку се воведеше Закон за пробација, со кој, осудените лица казната ќе ја извршуваа во домашен притвор, со носење на алка за следење“.
Во февруари истата година, притвореникот Р.А. од Струмица починал во затворот „Скопје“. Претходно, во јануари, во Казнено–поправниот дом „Идризово“, почина затвореникот М. С. (46). Истиот месец, на 10-ти и 11-ти јануари, починаа 73 -годишникот М.А. од Гостивар и 56 -годишникот С.Р. од гостиварското село Речане, кои исто така, служеле затворска казна во „Идризово“.
Ердал Јусинов беше 25-годишен осуденик кој почина во затвор. Членови на семејството на починатиот 25-годишен осуденик Ердал Јусинов, во разговор за ЦИВИЛ – Медиа обвинуваа дека одговорност за неговата смрт имаат и командирите и лекарите од затворот во Штип, бидејќи, наводно, не му ја пружиле неопходната помош. Во разговорот, во нивниот дом во ромското маало во Штип, покрај сериозните обвинувања за состојбите во штипскиот затвор, тие бараа одговори за резултатите од обдукцијата и за причината – зошто надлежните од затворот не ги известиле за смртта на Ердал, туку трагичната вест ја дознале од осудениците?
Сестрата на починатиот, Музеј Јусинова, тогаш изјави дека пред да почине брат ѝ, телефонски разговарале и дека тој се пожалил оти командирите и затворските лекари лошо се однесуваат со него, но и со останатите Роми кои отслужуваат затворска казна.
„Командирите му велеле: ‘А, бе, копиле, не ти беше лошо кога крадеше, а сега се жалиш дека имаш здравствени проблеми. Не се преправај ништо не ти е!’ Брат ми почина млад и зад себе остави жена со две малечки дечиња. Сега, кој ќе ги чува? Социјална помош имаат само 1.300 денари“, изјави сестрата.
Ова отвора тука неколку прашања:
Зошто „обичните“ осудени лица и притворени, не го добиваат истиот третман како и оние „јавни“ личности кои многу често и „магично“ сите се жалат на некакви здравствени проблеми?
Дали тежината на нивните обвиненија не е исто, ако си некаков функционер во држава, тогаш таа тежина се намалува и половина ти се простува?
Останува она – некои осуденици и притвореници се поголеми од другите…